Machiawelizm

Pozostawmy na boku ocenę moralną myśli Machiavellego, tych z „Księcia” także. Jedno jest niezaprzeczalne był geniuszem i wizjonerem. Do dnia dzisiejszego wielu polityków implementuje jego myśli do swoich działań. Nawet w bieżącym czasie w Polsce jeden z nich jest do niego porównywany. Najbardziej wpływowy. W tych porównaniach analizowana jest nie tylko jego skuteczność, ale również właśnie strona moralna. Są nawet tezy, że w kategorii skuteczności nie dorównuje mistrzowi, natomiast przewyższa go amoralnością. Wydaje się, że w przypadku Machiavellego  amoralność była wyłącznie pochodną skuteczności. W naszym przypadku amoralność ma znacznie więcej składników bazowych.

Najbardziej znana myśl Machiavellego  to „cel uświęca środki”. Nie on był jej twórcą, bo łacińska maksyma „exitus acta probat”. On tę maksymę rozpropagował i zalecał jej stosowanie w świecie politycznym. Należy zauważyć, że polityka w jego rozumowaniach była pojęciem węższym niż dzisiaj powszechnie używane. Nie obejmowała bowiem choćby wychowania, realizacji ideałów czy moralności, a wyłącznie bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne, stabilność i zamożność. Państwo, do którego odnosiła się polityka nie posiadało pierwiastka boskiego, a było tworem całkowicie ludzkim, niezależnym od wiary, a podlegającym działaniom rozumu. Jeżeli jego najbardziej znaną myśl będziemy analizować właśnie w tych kontekstach to w dużej mierze ograniczymy postrzeganie amoralności w jego koncepcjach, a jednocześnie znajdziemy źródła najmocniej przypisujące mu amoralność.

Zapewne nie był pierwszym, dla którego wiedza psychologiczna była niezwykle istotna w zarządzaniem państwem jako zbiorem jednostek ludzkim, ale był pierwszym, który to zdefiniował. Skupiał się na odkrywaniu reguł skutecznego działania. Oprócz psychologii kluczowym do tego była wiedza historyczna oraz obserwacje empiryczne, gdyż to wszystko pozwalało na przewidywanie zachowań ludzkich, które były powtarzalne, albowiem natura ludzka jest stała.

Posiadał wizjonerską koncepcję armii. W najbardziej zamożnych, rozwiniętych krajach europejskich, także we włoskich państewkach, do tamtych czasów niemal wyłącznie funkcjonowały armie zaciężne. Według niego najbardziej skuteczną i ekonomiczną były armie narodowe, złożone z obywateli danego państwa kierujących się patriotyzmem, a nie chęcią zysku.

Według Machiavellego  losem rządził w dużej mierze przypadek. Przeciwstawił się w tym stwierdzeniu średniowiecznym tezom mówiącym o dominującej roli opatrzności boskiej. Przyglądając się dzisiejszej polityce można mieć wrażenie, że te średniowieczne tezy, gdzieniegdzie stały się domeną, prowadzącą do zaniechania racjonalnych działań i tłumaczenia niepowodzeń. Żeby było bardziej kuriozalnie, na ogół, w strukturach, u przywódców, którzy większość myśli Machiavellego  wdrażają w życie. Ale działaniom przypadku w losie społeczności i jej jednostek można było się przeciwstawić i ograniczyć jego skutki do minimum. Do tego służyła cnota „virtù”. Kompleks sprawności zarządczo-politycznej zawierający zdolności do podejmowania decyzji i szybkiego działania, inicjatywy, energię.