Najpiękniejsze regiony Europy – Kaszuby – TOP-6

Nie góry, nie morze, a pojezierza to niezaprzeczalnie największe krajobrazowo-geograficzne atuty Polski. W tym aspekcie większość europejskich państw, oprócz Skandynawii i Szkocji nie może się z nami równać. Tych cudownych pojezierzy mamy przynajmniej kilka: Mazurskie, Suwalskie, Iławskie, Drawskie, Lubuskie, czy Chełmińsko-Dobrzyńskie. Z nich wszystkich najbardziej urokliwe jest Pojezierze Kaszubskie.

Najpiękniejsze regiony Europy - Kaszuby w „11 KOBIET …”

„– Opowiedz mi o miejscu, które zrobiło na tobie największe wrażenie, które ci się najbardziej podobało.
– Ma to być miasto, kraina czy miejsce na leniwe wakacje? W każdej z tych kategorii mam kilka propozycji.
…
– Jeśli miasto, to Paryż. Za nim długo, długo nic, a potem w kolejności alfabetycznej: Amsterdam, Barcelona, Florencja, Siena i Wiedeń. Kraina to Andaluzja, Prowansja i Toskania, a za nimi Holandia i polskie Kaszuby. Miejsce na wakacje to włoski kemping, wioska turystyczna tuż nad morzem lub grecka wyspa. Nie wiem, o czym chcesz posłuchać.
– O wszystkim.
Opowiadałem bardzo długo. To są tematy, o których mogę gadać niemal bez końca. Odpaliliśmy laptop, by móc wspomagać moją opowieść zdjęciami.”

Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strony 262-263, część I tomu „Czerwiec”

Kaszuby to nie tylko kraina jezior na Pojezierzu Kaszubskim. To także Pomorze, wybrzeże Bałtyku, od mniej więcej Białogóry aż po Hel, wybrzeże Zatoki Gdańskiej od Helu aż po Gdańsk. Na tym wybrzeżu jest mnóstwo pięknych miejsc jak choćby właśnie Hel zarówno półwysep jak i miasteczko, kilka innych miejscowości nad Bałtykiem, czy Puck, Sopot i Gdańsk, jedno z najpiękniejszych polskich dużych miast. Marcin mówiąc Kaszuby miał na myśli nie cały ich region, a Pojezierze Kaszubskie, a jeszcze ściślej Szwajcarię Kaszubską. W Szwajcarii Kaszubskiej nie ma co prawda urokliwych pięknych miasteczek z mnóstwem zbytków z dawnych wieków, choć zarówno Kartuzy jak i Kościerzyna warte są odwiedzin, ale za to są przepiękne jeziora, w dużej mierze rynnowe i morenowe, otoczone wzniesieniami i lasami. I jak na przepiękny region nie ma tam tłumu turystów, w przeciwieństwie choćby do gór i Zakopanego czy morza i choćby Władysławowa, które też należy do Kaszub. Ten krajobraz zadecydował, że Marcin zaliczył Kaszuby do swoich ulubionych krain w Europie.

Kaszuby – TOP-6

Z wyborem kaszubskiego TOP-6 miałem największy problem. Nie dlatego, żeby na Kaszubach nie było swoistych perełek. Ale we wszystkich dotychczas opisywanych krainach i miastach są miejsca cudowne i globalnie znane turystycznie. Takie megakaratowe brylanty. Często wielowiekowa spuścizna światowego lub europejskiego dziedzictwa kulturowo-cywilizacyjnego. Jak choćby Florencja w Toskanii, a we Florencji katedra. Nie uwłaczając nic Kaszubom takich miejsc tam nie ma. Jak myślę o Kaszubach lub wspominam moje pobyty tam, to za każdym razem co innego powoduje mój zachwyt nad ich pięknem. Przede wszystkim pięknem krajobrazów. Pierwsze skojarzenie z Kaszubami i pierwszy pomysł na TOP to Szwajcaria Kaszubska. Ale przecież krajobrazowo nie ustępuje jej chociażby Wdzydzki Park Krajobrazowy czy zupełni inny Półwysep Helski. Ba na Kaszubach poza tymi trzema krajobrazowymi regionami znajduje się kilka niebrzydkich miast jak choćby Bytów, Chojnice czy Puck. Pominąłem Gdańsk i Sopot, bo do Kaszub etnicznych ten pierwszy należy tylko w części zachodniej, a Sopot nie należy. Owszem oba należą do Kaszub historycznych. A sama Szwajcaria Kaszubska ma kilka wyróżniających się miejsc jak obydwa miasta leżące w jej granicach, czy najciekawiej pod względem turystycznym położona wieś, czy najwyższe wzniesienie w pasie nizin środkowoeuropejskich. I nie tylko. Niemal równoległa myśl to kaszubskie jeziora wraz z ich naturalnym otoczeniem. Sześć najpiękniejszych, a może więcej bez trudu można wybrać. Z obu tych myśli zrezygnowałem. Choć zarówno jeziora jak i w dużej mierze Szwajcaria Kaszubska pojawią się jako części składowe mojego TOPu. A mój TOP to taki misz masz. Pewnie za jakiś czas wybór byłby trochę inny, bo Kaszuby miejsc wartych zobaczenia mają mnóstwo. W tym moim galimatiasie trzy osobne punkty są częścią składową innego. A do Szwajcarii Kaszubskiej należy pięć punktów TOPu, a szósty częściowo. Nie oznacza to, że Szwajcarii Kaszubskiej przeznaczyłem wszystkie miejsca w TOPie. Bo w przypadku Kaszub pojawia się TOP-10. Taki patriotyczny ukłon w stronę najpiękniejszej polskiej krainy. I jedynego miejsca z Polski, które na Marcinie zrobiło największe wrażenia.

Kaszubski TOP-10 wg kolejności alfabetycznej:

Albo grobla pomiędzy dwoma jeziorami częściowo o tej samej nazwie, albo połącznie między nimi pod mostem na grobli, a może jedno i drugie
Miasto na krańcach Kaszub z zamkiem
Najbardziej urokliwa wieś w Szwajcarii Kaszubskiej
Drugie miasto na krańcach Kaszub z przyjemnym rynkiem
Piękna wycieczkowa trasa samochodowa.
Miasto na krańcu lądu i długi ląd wąski jednocześnie
Najbardziej szwajcarsko-kaszubskie miasto
Drugie szwajcarsko-kaszubskie miasto z klimatem
Krajobrazowe piękno jezior i lasów.
Najwyższe wzniesienie w pasie nizin środkowoeuropejskich

Kaszuby

Kaszuby (Kaszëbë lub Kaszëbskô) to region kulturowy w północnej Polsce, będący częścią Pomorza Gdańskiego. Zamieszkują tu m.in. Kaszubi (autochtoniczni Pomorzanie) posługujący się językiem kaszubskim, który ma w Polsce od 2005 status języka regionalnego. Obecnie obejmuje powiaty: kartuski, bytowski, lęborski, pucki, gdański, wejherowski, słupski, człuchowski, kościerski, chojnicki oraz miasta: Gdynię, Gdańsk i Sopot. Mimo iż nie istnieją prawne regulacje dotyczące używania symboli kaszubskich, za godło i tym samym symbol Kaszubów uznaje się gryfa, czyli mityczne zwierzę, wywodzące się ze starożytności. Herb kaszubski przedstawia go w czarnej maści na złotym polu. Barwy kaszubskiej flagi są zaczerpnięte z herbu – górny pas jest czarny, dolny jest złoty. Używa się też flagi kaszubskiej z umieszczonym na niej centralnie gryfem. Jeśli na płachcie płótna występuje godło, to owa płachta płótna ma kolor złoty. Podobnie jak w przypadku herbu, flagi i stolicy, nie ma oficjalnego hymnu kaszubskiego. Do tej roli pretendują dwie pieśni: Kaszëbsczi marsz i Zemia Rodnô. Język kaszubski należy do grupy zachodniosłowiańskiej, a w niej do języków lechickich; najbliżej spokrewniony jest z polskim i wymarłym połabskim. W 2005 roku weszła w życie ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym. Na jej mocy mowa kaszubska uzyskała status języka regionalnego, dzięki czemu można stosować kaszubszczyznę jako język pomocniczy w urzędach i wprowadzać dwujęzyczne nazwy geograficzne. Kaszuby dzielą się na:

Kaszuby etniczne – obejmują te gminy, w których Kaszubi stanowią co najmniej 30% społeczności, a także widoczne są w nich ożywiona działalność społeczno-kulturalna. Obejmują obszar powiatów: puckiego, wejherowskiego (bez gminy Choczewo), lęborskiego (bez gmin Łeba i Wicko), kartuskiego, kościerskiego, chojnickiego (bez południowej części gminy Chojnice i gminy Czersk), bytowskiego (bez gmin Kołczygłowy, Trzebielino i Miastko), miasto Gdynię, zachodnie dzielnice Gdańska (Osowa, Wysoka, Barniewice, Owczarnia, Klukowo, Firoga, Matarnia, Kokoszki), gminę Przywidz w powiecie gdańskim i gminę Koczała w powiecie człuchowskim. W takich granicach Kaszuby mają powierzchnię 7009 km².

Kaszuby historyczne – obejmują te gminy, gdzie lokalna społeczność kaszubska zamieszkiwała jeszcze 200 lat temu, a po II wojnie światowej ponownie się tu osiedlała (Kaszubi stanowią tu niewielki odsetek, poniżej 30%). Są to tereny powiatu słupskiego i miasta Słupsk, zachodnia część powiatu bytowskiego, północna część powiatu lęborskiego, gmina Choczewo w powiecie wejherowskim, gminy Przechlewo, Rzeczenica i Człuchów w powiecie człuchowskim, gmina Kolbudy w powiecie gdańskim, oraz miasto Sopot i Gdańsk (bez zachodnich dzielnic). Zajmują one łączną powierzchnię 4759 km².

Pod względem ukształtowania powierzchni, Kaszuby są najbardziej zróżnicowanym obszarem w Polsce północnej (dopiero Góry Świętokrzyskie wykazują większe amplitudy wysokościowe). Wzgórza morenowe, zwane Wzgórzami Szymbarskimi, są najbardziej okazałym pasmem na Kaszubach. Najwyższym ich wzniesieniem jest Wieżyca (328,6 m n.p.m.) – jest to też najwyższy szczyt na Kaszubach oraz na całym Niżu Środkowoeuropejskim. Prócz Wieżycy, rozciągają się tu też inne wysokie (jak na pas pojezierzy) punkty, np. Zamkowa Góra (315 m n.p.m.), Gęsia Góra (284 m n.p.m.) i wiele innych, w tym także nienazwanych wzniesień.

Charakterystyczne dla kaszubskiego krajobrazu są liczne jeziora, powstałe w zagłębieniach typowych dla rzeźby młodoglacjalnej. Liczbę kaszubskich jezior, które mają powierzchnię powyżej 1 hektara, ocenia się na ponad 1000. Wszystkich jezior może być nawet kilkanaście tysięcy. Wśród jezior kaszubskich dominują jeziora morenowe i rynnowe (a więc jeziora polodowcowe), występują także jeziora przybrzeżne. Największe jeziora Kaszub to: Łebsko (7530 ha), Gardno (2470 ha), Wdzydze (1455,6 ha), Żarnowieckie (1431,6 ha), Charzykowskie (1350 ha), Raduńskie Dolne (737,2 ha), Sarbsko (677 ha), Jasień (587 ha), Gowidlińskie (510 ha), Mausz (428 ha). Najgłębszym jeziorem jest jezioro Wdzydze (68 m). Wiele z jezior tworzy kompleksy jezior, wśród ważniejszych są: jeziora wdzydzkie, jeziora raduńsko-ostrzyckie (znane też jako „Kółko Raduńskie”), oraz pomniejsze: gowidlińsko-sulęczyńskie i potęgowskie, oraz chmieleńskie.

Pojezierze Kaszubskie jest znacznie zalesione i wyraźnie przekracza średnią krajową. W północnych i środkowych częściach Kaszub dominuje buk, występujący głównie z dębem i sosną. W części nadmorskiej główną formacją leśną są bory. Z kolei w dolinach rzecznych dominują wielogatunkowe lasy liściaste (z jesionem), a w dnach tych dolin – podmokłe olszyny.

Kraina ta ma wiele walorów, które sprzyjają rozwojowi turystyki. Wśród nich są: bardzo urozmaicony krajobraz (nadmorski, pojezierny, pagórkowaty i leśny), gęsta sieć dróg dojazdowych i turystycznych, dobra baza turystyczna, liczne zabytki kultury materialnej (architektoniczne, sakralne, ludowe). Znaczne obszary kaszubskie słyną ze wspaniałych walorów krajobrazowych, dzięki czemu rozwija się chociażby turystyka piesza, rowerowa i wodna. Najważniejszym miastem w ruchu turystycznym był Gdańsk, zaś powiatem – powiat pucki (w którym znajdowało się 160 obiektów noclegowych).

Szwajcaria Kaszubska

Szwajcaria Kaszubska (Kaszëbskô Szwajcariô) to potoczna nazwa centralnej, najwyżej położonej części Pojezierza Kaszubskiego. Na jej obszarze wznosi się najwyższe wzniesienie Niżu Polskiego – Wieżyca (329 m n.p.m.). Jedynym miastem są położone na wschodnim skraju Kartuzy. Początkowo nazwa dotyczyła wyłącznie najbliższych okolic miasta. Współcześnie obejmuje powiat kartuski oraz kościerski. Rozciąga się od Parchowa na zachodzie do Żukowa na wschodzie oraz od Kamienicy Królewskiej i Mirachowa na północy po Kościerzynę na południu. Przez obszar Szwajcarii Kaszubskiej prowadzą szlak turystyczny czerwony – Szlak Kaszubski oraz Droga Kaszubska.

Od ponad 150 lat środkowa część Kaszub bywa nazywana Szwajcarią Kaszubską. To nazwa typowo turystyczna, bo sami Kaszubi raczej używają nazw powiatu lub gminy albo mówią, że to wëstrzódk, czyli środek ich kraju. To turystom przybywającym tu w XIX w. miejscowe krajobrazy przypominały Szwajcarię. Region nie ma widocznych w terenie granic i bywało, że tereny Szwajcarii Kaszubskiej rozciągano aż za Kościerzynę do Jeziora Wdzydzkiego. Przyjęło się, że w obrębie Szwajcarii Kaszubskiej znajdują się powiat kartuski oraz gmina Przywidz, która obecnie należy do powiatu gdańskiego, lecz do I wojny światowej przynależała administracyjnie do kartuskiego. Jest to zatem w przybliżeniu ten sam obszar, który wyznaczyli pierwsi autorzy bedekerów zapraszających do serca Kaszub. Szwajcaria Kaszubska obejmuje więc okolice Kartuz, Żukowa i Sierakowic, na południu sięgając w pobliże Kościerzyny, a na północy niemal do rogatek Gdańska. Odległość od centrum regionu do różnych jego zakątków wynosi od kilkunastu do ponad 60 km.

Dla mnie Szwajcaria Kaszubska rozciąga się na południe jeszcze dalej i obejmuje Wdzydzki Park Krajobrazowy. To taki ciąg krajobrazowy. Choć teren tu ulega lekkiemu wypłaszczeniu, to podstawowy jego urok to lasy i jeziora głównie rynnowe z kilkoma wioskami na brzegach.

Brama Kaszubska

Jeden z najpiękniejszych widoków w Szwajcarii Kaszubskiej, ale niestety przede wszystkim z lotu ptaka. Z powierzchni ziemi wiele traci ze swojej malowniczości. A szkoda bo mógłby to być świetny punkt na turystycznej mapie Kaszub. Wystarczyłoby niewiele. Kilka miejsc parkingowych. Jedna albo dwie zatoczki postojowe. Zadbane i przycięte drzewa i krzaki. Być może na brzegu wieża widokowa, których na Kaszubach jest kilka.

Brama Kaszubska to wąski przesmyk na Pojezierzu Kaszubskim pomiędzy jeziorami Raduńskim Dolnym i Raduńskim Górnym leżący na końcu leśnego wąwozu prowadzącego z Kartuz (trasa drogi wojewódzkiej nr 228). W sąsiedztwie „Bramy Kaszubskiej” znajdują się ośrodki wypoczynkowe nad jeziorami Raduńskimi. Prowadzi tędy również turystyczny Szlak Wzgórz Szymbarskich. Brama Kaszubska czyli grobla, która dzieli Jezioro Raduńskie na Górne i Dolne została wybudowana w XIX wieku a wcześniej przeprawa przez jezioro odbywała się w miejscowościach o wiele mówiących nazwach Przewóz i Łączyno.

zobacz galerię zdjęć (21)
Brama Kaszubska

Najpiękniejsze regiony Europy – Kaszuby – TOP-6 — Brama Kaszubska

Bytów

Bytów (Bëtowò) to ponad 650-letnie miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie bytowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bytów, położone na Pojezierzu Bytowskim, nad rzekami Borują oraz Bytową i jeziorem Jeleń. Bytów liczy 16 475 mieszkańców i jest pod względem liczby ludności szesnastym miastem w województwie pomorskim. To także ośrodek turystyczno-wypoczynkowy.

Zabytkami prawnie chronionymi są:

śródmieście miasta,
wieża – pozostałość po dawnym katolickim kościele pw. św. Katarzyny, dziś galeria sztuki, ul. Starokościelna, poł. XIV w.,
kościół ewangelicki pw. św. Elżbiety, dziś rzym.-kat. parafia pw. św. Katarzyny, wzorowany na kościele św. Mateusza w Berlinie, 1847–1854, ul. Jana Pawła II 16,
cerkiew pw. św. Jerzego, dawny kościół ewangelicki, dziś greckokatolicki, ul. Josyfa Slipyja, XVII w,, cmentarz,
gotycki zamek krzyżacki, XIV/XV w., XVI/XVII w.,
młyn zamkowy, ul. Młyńska 6, 1791, obecnie restauracja,
kamienice, ul. Jana Pawła II nr 10, 12, 14, XVIII/XIX w.,
bank (ob. Pekao S.A.), ul. Bauera 3, XIX w.,
dom, ul. 1 Maja 2, pocz. XIX w.,
poczta, ul. Wojska Polskiego 10, ok. 1800,
dom, ul. Wojska Polskiego 22, pocz. XIX w.,
spichlerz, ul. Ogrodowa 10, szachulcowy, poł. XIX w.,
most kolejowy (kamienno-ceglany) na rzece Borui, 1882–1884.

zobacz galerię zdjęć (37)
Bytów

Chmielno

Chmielno – urocza i słynna miejscowość kaszubska. Nazywana „Perełką Pomorza”, często zajmuje pierwsze miejsce w plebiscytach na najatrakcyjniejszą turystycznie małą miejscowość Pomorza. Prawie cały teren gminy Chmielno jest prawnie chroniony, a to z racji położenia w granicach Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Położone jest w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim. Jest siedzibą gminy Chmielno. Leży na Pojezierzu Kaszubskim nad jeziorami Białym i Kłodno w pobliżu północnego krańca Raduńskiego Dolnego. Prowadzi tędy turystyczny szlak czerwony – Szlak Kaszubski, Droga Kaszubska i szlak wodny „Kółko Raduńskie”. Chmielno jest również ośrodkiem regionalnego hafciarstwa kaszubskiego. We wsi znajduje się warsztat garncarski rodziny Neclów, od czterech pokoleń parających się tym rzemiosłem. Atrakcją Chmielna jest Park Kamienny – oryginalny skwer wypoczynkowy nad jeziorem Kłodno, zbudowany przy wykorzystaniu ok. 300 ton kamieni, kostki brukowej oraz drewna. Park wygląda z daleka jak rzeka kamieni spływająca do jeziora, które tworzy falę – wspartą na palach scenę w formie łuku. Całość pełni rolę otwartego amfiteatru na ok. 600 osób. Świetnie nasłoneczniony stok jest dobrym puntem widokowym na jezioro Kłodno i okolice. Ale największą atrakcją wsi są jeziora z plażami, kąpieliskami, stanicą wodną, przystaniami żeglarskimi i wypożyczalniami sprzętu wodnego.

zobacz galerię zdjęć (34)
Chmielno

Chojnice

Chojnice (Chònice, Chòjnice) to miasto w województwie pomorskim, siedziba powiatu chojnickiego. Obecne 8-me największe miasto w województwie pomorskim pod względem ludności – 38,5 tys. mieszkańców. Chojnice leżą na historycznym Pomorzu Gdańskim. Pod względem etnograficznym są zaliczane do Kaszub. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto znajduje się na Pojezierzu Północnokrajeńskim. Osada słowiańska o charakterze miejskim powstała prawdopodobnie już około 1200. Braki w źródłach uniemożliwiają pewne ustalenie daty lokacji miasta, wśród przypuszczeń są okolice roku 1322 (co ma związek z powstaniem komturii człuchowskiej, inne proponowane daty to rok 1205, okres przed 1308 lub 1310). W Chojnicach i bezpośrednim sąsiedztwie istnieje rozbudowane zaplecze turystyczne, m.in. działają park wodny i przystań żeglarska (Charzykowy). Chojnice stanowią swojego rodzaju centrum regionalne. Związane jest to z faktem, że do najbliższego miasta podobnej wielkości (minimum 40 tys. mieszkańców) jest ok. 70 km w kierunku zachodnim (Szczecinek), ok. 90 km na południe (Bydgoszcz), ok. 100 km na północ (Słupsk), ok. 80 km na wschód (Starogard Gdański) oraz ok. 120 km w kierunku północno-wschodnim (Trójmiasto).

Zabytki w Chojnicach:

Bazylika pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela z XIV wieku. Według średniowiecznych podań wybudowana na miejscu pogańskiej świątyni Świętowita. Na wschód od kościoła plebanie (stara – XIV-wieczna i nowa – XVIII/XIX-wieczna).
Barokowe kolegium pojezuickie z kościołem pw. Zwiastowania NMP z XVIII wieku.
Średniowieczne, XIV-wieczne mury miejskie okalające Stare Miasto od zachodu oraz częściowo południa i wschodu, oraz liczne baszty (Wronia, Szewska, Kurza Stopa). W Bramie Człuchowskiej (jedynej z trzech zachowanych) mieści się Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach.
Średniowieczny układ przestrzenny Starego Miasta z kamieniczkami z XVIII i XIX wieku. Na Rynku znajduje się fontanna nawiązująca do klasycyzmu, której rzeźby przedstawiają korowód świętojański.
Neogotycki ratusz zbudowany w 1902 po wyburzeniu XVI-wiecznego starego ratusza stojącego na Rynku.
Konwikt – dawny kościół i klasztor Augustianów wzniesione w latach 1786–1794, od 1991 siedziba Katolickiego LO im. Romualda Traugutta.
Budynek starostwa z 1892 w stylu eklektycznym, siedziba władz starostwa.
Spichlerze przy ul. Krótkiej, zbudowane w XVIII/XX w.
Kompleks budynków poszpitalnych w stylu eklektycznym z II połowy XIX i początku XX wieku.
Wieża ciśnień (wodna).
Zabytkowy, XIX-wieczny dworzec kolejowy.

zobacz galerię zdjęć (60)
Chojnice

Droga Kaszubska

Droga Kaszubska to trasa turystyczna dla zmotoryzowanych długości 21 km, wybudowana w latach 1965–1967 na atrakcyjnym i malowniczym odcinku Kaszubskiego Parku Krajobrazowego w województwie pomorskim. Szlak rozpoczyna się w Garczu (na skrzyżowaniu z drogą wojewódzką nr 211), następnie wiedzie w kierunku południowym przez Chmielno, Zawory, Ręboszewo, Brodnicę Dolną i Ostrzyce. Ostatni odcinek przebiega w bezpośrednim sąsiedztwie Wieżycy (328,7 m n.p.m.), kończąc się na skrzyżowaniu z drogą krajową nr 20 ze Stargardu do Gdyni. Na trasie Drogi Kaszubskiej znajdują się jeziora: Łapalickie, Białe, Kłodno, Małe Brodno, Wielkie Brodno i Ostrzyckie.

Trasę samochodową Droga Kaszubska można uzupełnić poprzez różne punkty widokowe, które mijamy na trasie, wówczas powstaje nam całodzienna wycieczka dla całej rodziny:

Góra Tamowa w Zaworach (należy odbić na skrzyżowaniu w Chmielnie w lewo)
Park Kamienny w Chmielnie
Góra Sobótka w Ręboszewie
Złota Góra w Brodnicy Górnej
Jastrzębia Góra w Ostrzycach
Wieża widokowa im. Jana Pawła II

Obecnie jest kilka wariantów tej drogi, które mogą stanowić przedłużenie głównej trasy. Np. trasę możemy poszerzyć o odcinek od Wieżycy do Szymbarku i dalej do Kartuz przez Gołubie, Stężycę, Zgorzałe, Łączyno, Borzestowo i Miechucina. Inną możliwością może być przejechanie przez miejscowość Zgorzałe i skierowanie się na Brodnicę Górną i przez Ręboszewo wrócić do Chmielna lub Kartuz.

zobacz galerię zdjęć (60)
Droga Kaszubska 1

zobacz galerię zdjęć (60)
Droga Kaszubska 2

Hel

Hasło Hel to dla większości potoczne określenie Półwyspu Helskie, a dopiero w drugiej kolejności miasto na jego krańcach. W moim topie znalazło się i jedno i drugie. No bo Hel leży na Półwyspie Helskim. To po Bytowie i Chojnicach trzeci punkt topu, który nie leży, ani w Szwajcarii Kaszubskiej, ani na Pojezierzu Kaszubskim niedaleko niej. Ale Półwysep Helski to jeden z najpiękniejszych zakątków Polski. Bezsprzecznie należący do Kaszub.

Mierzeja Helska lub Półwysep Helski to piaszczysta kosa długości 35 kilometrów, utworzona przez prąd morski płynący na wschód wzdłuż polskiego brzegu Bałtyku, na znacznym obszarze zalesiona. W najwęższym miejscu – pomiędzy Jastarnią a Kuźnicą – ma szerokość około 175 m. Cały półwysep stanowi odrębny mezoregion. Na terenie mezoregionu znajdują się jedna gmina miejsko-wiejska: Jastarnia, jedna gmina miejska: Hel oraz wschód gminy Władysławowo. Mezoregion leży w całości na terenie powiatu puckiego. W XVII wieku na mierzei znajdowało się 5 wsi. Cztery były zaludnione przez ludność polsko- lub kaszubskojęzyczną, natomiast Hel przez niemieckojęzyczną. Wszystkie były lokowane na wybrzeżu zachodnim (nad Zatoką Pucką). W latach 1921–1932 powstała wieś letniskowa Jurata. We wsiach polskich zabudowa była luźna, natomiast w Helu uporządkowana wzdłuż głównej ulicy. Podobne różnice były widoczne w zabudowie. Domy w Helu były zwrócone szczytem do ulicy i przypominały zabudowę saksońską, natomiast w pozostałych wsiach domy były ustawione spadem do ulicy, przypominając zabudowę słowińską. Z tych czasów pozostały tylko zabudowa ulicy Wiejskiej w Helu oraz jeden budynek w Jastarni przy ulicy Rynkowej 10. Na terenie mierzei znajduje się od lat 90. XX wieku rezydencja wypoczynkowa prezydenta RP.

Hel to miasto w województwie pomorskim, w powiecie puckim, położone na cyplu Mierzei Helskiej nad Morzem Bałtyckim. Ośrodek turystyczny i kąpielisko nadmorskie, ośrodek rybołówstwa, garnizon Marynarki Wojennej z portem wojennym. Port morski Hel ma przystań rybacką, jachtową i żeglugi pasażerskiej. Zamieszkuje go ok. 2800 mieszkańców. Hel wywodzi się z miasta o tej samej nazwie, które na skutek zmiany linii brzegowej zostało zatopione przez wody Zatoki Puckiej. Hel został po raz pierwszy wzmiankowany w 1198 roku jako kaszubska wieś o nazwie Gellen i ośrodek handlu śledziami. Szybki rozwój miasta nastąpił w XII wieku, w XIII w. miejscowość stała się jednym z najważniejszych centrów handlowych regionu, rywalizującym z pobliskim Gdańskiem. Zgodnie z przesłankami historycznymi już przed 1266 roku Hel posiadał prawa miejskie. Ówczesne miasto było położone około 1,5 km od dzisiejszego. Miało kościół, szpital, ratusz, dwa rynki i mały port. Jednakże w XV w. mierzeja zaczęła się zmniejszać na skutek erozji. Hel doświadczył okresu wzrostu, ale później ustąpił miejsca szybciej rosnącemu miastu Gdańsk. Z czasem stare miasto strawił pożar i zostało zalane przez wody morskie. Współczesne miasto powstało jako osada zwana wówczas Nowym Helem, do której mieszkańcy pobliskiego Starego Helu emigrowali z powodu kłopotów gospodarczych miasta. Jeszcze w XV w. panowała równowaga między obydwoma ośrodkami. W 1905 roku miejscowość liczyła 604 mieszkańców, z czego 93,2% stanowili Niemcy, zaś 6,3% – Polacy-Kaszubi. Mimo zdecydowanej przewagi ludności niemieckojęzycznej traktat wersalski przyznał miejscowość odrodzonemu państwu polskiemu, ponieważ pobliskie miejscowości miały głównie polski charakter i sam Hel był położony jako ostatnia miejscowość na Półwyspie Helskim. Po 1918 roku ludność niemiecka zaczęła opuszczać Hel, a jej miejsce zaczęli zajmować Polacy i Kaszubi. Po 1945 roku Hel dostał status miejsca szczególnie ważnego strategicznie, co wiązało się z tym, że do Helu mogli przyjechać tylko obywatele PRL Wjazd samochodem prywatnym możliwy był tylko za okazaniem przepustki. Obostrzenie w dostępie do Helu zniesiono dopiero około 1989 roku, a same szlabany zniknęły dopiero w latach 90-tych XX w. (pozostałości rogatek znajdują się do dziś przy drodze dojazdowej do miasta). 13 listopada 1954 roku Hel otrzymał prawa osiedla, a 30 czerwca 1963 roku odzyskał prawa miejskie utracone w 1872 roku.

Zabytki i główne atrakcje:

kościół ewangelicki św. Piotra i Pawła z XIV-XV w. – obecnie siedziba Muzeum Rybołówstwa;
latarnia morska z 1942 roku;
ryglowe domki rybackie z przełomu XVIII / XIX w.;
kościół pw. Bożego Ciała z 1931–1932;
zespół obiektów fortyfikacji rejonu umocnień „Hel” z 1931–1941;
piaszczyste plaże;
Muzeum Rybołówstwa Morskiego z wieżą widokową (mieszczące się w dawnym kościele gotyckim św. Piotra i Pawła z XIV w.);
zabytkowe chaty kaszubskie;
Helskie Fokarium – fokarium Stacji Morskiej Uniwersytetu Gdańskiego;
Dom Morświna;
Latarnia Morska Hel;
Ulica Wiejska;
Port morski Hel;
Motylarnia Hel
liczne zabytki militarne;
Skansen Broni Morskiej;
Muzeum Obrony Wybrzeża;
odbywająca się od 2006 roku w miesiącach letnich impreza rekonstrukcji historycznych – D-Day;
promenada – ścieżka z kładkami i barierkami oddana do użytku na krańcu mierzei w 2013 roku
największa w Polsce rzeźba z drewna (14 metrów długości, masa ponad 10 ton), przedstawiająca bohaterów wiersza „Rzepka” Juliana Tuwima.
kamienne umocnienia falochronów i zatopione wokół wraki, stanowiące atrakcję dla płetwonurków.
od 2006 roku w Helu czynne jest Muzeum Obrony Wybrzeża z bogatą prezentacją militarnej historii rejonu Helu.

W Helu znajduje się również rezydencja prezydenta RP wraz z lądowiskiem dla śmigłowców. Często media podają błędną informację, że rezydencja ta mieści się w Juracie. Wprawdzie ośrodek korzysta z mediów doprowadzonych z Juraty, ale mieści się w granicach administracyjnych Helu.

zobacz galerię zdjęć (60)
Hel 1

zobacz galerię zdjęć (57)
Hel 2

Kartuzy

Kartuzy (Kartuzë) to kaszubskie miasto w województwie pomorskim, siedziba powiatu kartuskiego i gminy miejsko-wiejskiej Kartuzy. Miasto leży nad czterema jeziorami zwanymi kartuskimi. Są to: jezioro Karczemne, Klasztorne Duże, Klasztorne Małe i Mielenko. Kartuzy liczą ok. 13 900 mieszkańców i są pod względem liczby ludności osiemnastym miastem w województwie pomorskim.

Zabytki:

XIV-wieczna kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zakonu Kartuzów z dachem przypominającym wieko trumny
Erem (pustelnia) „P” z ok. 1400 r.
piaskowcowa rzeźba Madonny z 1750 r.
średniowieczny refektarz klasztorny (XV wiek), obecnie Galeria „Refektarz”
zabudowania gospodarcze dawnego folwarku Kartuzów z XV, XVII, XIX–XX w.
kaplica św. Brunona
kaplica św. Krzyża z XVII w. na Spiczastej Górze 253 m n.p.m.
kościół poewangelicki św. Kazimierza z lat 1885–1887
budynek poczty z 1890 r. w stylu manieryzmu niderlandzkiego, przy ul. Parkowej 2
dom Aleksandra Majkowskiego z pocz. XX w., przy ul. Majkowskiego 9
gmach domu kultury z przełomu XIX/XX w.
gmach Starostwa Powiatowego z pocz. XX w.
budynek Muzeum Kaszubskiego z pocz. XX w.
budynek Prokuratury Rejonowej z 1903 r.
pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej autorstwa Marcina Rożka z 1927 r.
dom modernistyczny z 1933 r., ul. Majkowskiego 22
dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Majkowskiego 24
dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Majkowskiego 32
dom modernistyczny z przełomu lat 20/30 XX w., ul. Parkowa 10
dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Prokowska 10
dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Zamkowa 13

zobacz galerię zdjęć (60)
Kartuzy

Kościerzyna

Kościerzyna (Kòscérzna) to miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, którego jest siedzibą. Kościerzyna liczy ok. 23 700 mieszkańców i jest pod względem liczby ludności piętnastym miastem w województwie pomorskim. Kościerzyna leży w południowej części Pojezierza Kaszubskiego na Kaszubach, na wysokości 150 m nad poziomem morza. Otoczona jest przez jeziora Gałęźne, Kapliczne, Wierzysko, niedaleko leżą także jeziora Garczyn, Sudomie i Osuszyno. Dzięki walorom krajobrazowym miasto jest popularnym centrum turystycznym. Początki miasta pod koniec XIII w. Początkowo była to osada znajdująca się przy grodzie obronnym. Prawa miejskie uzyskała w 1398 r.

Zabytki i atrakcje turystyczne:

Pieta Kościerska z ok. 1390 r. w kaplicy sióstr niepokalanek, przeniesiona z Chełmna.
Kościół farny pod wezwaniem świętej Trójcy – zbudowany w latach 1914–1917 na planie krzyża greckiego w stylu neobarokowym. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Kościerskiej, który jest namalowaną w 1616 r. kopią dzieła z IX wieku.
pomnik Józefa Wybickiego autorstwa Wawrzyńca Sampa z 1975 r.
dawny cmentarz ewangelicki przy ulicy 8 Marca; obecnie park osiedlowy.
Kościół Zmartwychwstańców pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego zbudowany w latach 1892–1894, neogotycki, do 1945 r. ewangelicki.
rynek (układ ulic ze średniowiecza; kamienice, łącznie z ratuszem, są z XIX wieku).
pomnik Remusa na Rynku.
Muzeum Ziemi Kościerskiej i Muzeum Akordeonu na Rynku.
gmach Sądu Rejonowego przy ul. Dworcowej.
budynek byłego browaru wraz z zabytkowym kominem przy ul. Miodowej (obecnie znajduje się tam hotel i Centrum Handlowe – Stary Browar Kościerzyna).
budynek Starostwa Powiatowego przy ul. 3 maja.
budynek poczty przy ul. Dworcowej.
budynek pierwszego banku przy ul. Dworcowej.
pomnik Chrystusa Króla przy ul. Kaplicznej; stojący na cokole, który dawniej stanowił pomnik pamięci mieszkańców poległych w armii pruskiej w wojnie z Francją w 1871 r.
neogotycki ratusz z XIX wieku przy rynku.
budynek dworca kolejowego przy ul. Dworcowej.
ulica Dworcowa z pięknymi dworkami i kamieniczkami.
Muzeum Kolejnictwa.

zobacz galerię zdjęć (40)
Kościerzyna

Wdzydzki Park Krajobrazowy

Wdzydzki Park Krajobrazowy (Wdzydzczi Park Krajòbrazny) obejmuje jezioro Wdzydze i kilka mniejszych jezior otoczonych borami. Leśno-pojezierny obszar parku wyróżnia się nieprzeciętnym pięknem krajobrazu. Szata roślinna parku jest różnorodna i dobrze zachowana. W pełni wykształcona jest roślinność wodna i torfowiskowa. Powierzchnia parku wynosi 178,32 km², natomiast jego otulina zajmuje 152,08 km². Wdzydzki Park Krajobrazowy leży w północnej części Borów Tucholskich, w powiecie kościerskim, nieopodal miasta Kościerzyna. Serce parku krajobrazowego stanowi Krzyż (Zespół) Jezior Wdzydzkich, na który składają się cztery połączone ze sobą akweny: Radolne, Gołuń, Jelenie i Wdzydze. Ostatnie z nich nazywane jest „Kaszubskim Morzem”. Razem tworzą one krzyż o rozpiętości 9 na 11 km, powierzchni 1456 ha i maksymalnej głębokości 72 metrów. Na jeziorach znajduje się w sumie 10 chronionych wysp. Są one ostoją rzadkich i chronionych gatunków ptaków, takich jak: szlachar, nurogęś, brodziec piskliwy czy kormoran. Wody Jezior Wdzydzkich zamieszkiwane są m.in. przez troć jeziorową (zwaną wdzydzką) oraz raka szlachetnego. Jeziora Wdzydzkie zyskały popularność także wśród fanów sportów wodnych – po jeziorach pływają kajaki, łódki czy jachty. W parku wytoczono blisko 180 kilometrów tras rowerowych oraz 30 kilometrów pieszych szlaków edukacyjnych.

Atrakcje Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego:

Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach – założony w 1906 r. jest najstarszym skansenem (muzeum na wolnym powietrzu) utworzonym na ziemiach polskich. Obecnie skansen zajmuje obszar około 22 ha. Na jego terenie zgromadzono ponad 30 budowli z trzech regionów: Borów Tucholskich, Kaszub oraz Kociewia. Zabytki pochodzą z różnych okresów (od XVII do XX wieku): dwa wiatraki (w tym jeden typu holenderskiego), zagrody, dworki i domostwa kryte trzciną, dwa kościoły (w tym drewniany kościół św. Barbary), a także piece na chleb, chlew czy mechanizmy wykorzystywane w codziennym życiu na wsi oraz karczma.

Wieża widokowa we Wdzydzach Kiszewskich – we wschodnim krańcu miejscowości Wdzydze Kiszewskie, na terenie Stanicy Wodnej PTTK, wysoka na niemal 36 metrów wieża widokowa z drewna modrzewiowego. Z najwyższego tarasu widokowego budowli rozpościera się malowniczy widok na Krzyż Jezior Wdzydzkich.

Juszki – bez wątpienia jedną z najbardziej urokliwych kaszubskich wsi. Położona tuż przy jeziorze Mielistym osada wyróżnia się tradycyjnymi drewnianymi domostwami z XIX i początku XX wieku, pokrytymi dachem z trzciny. Nawet nowsze zabudowania nawiązują stylem do zabytkowych budowli, dzięki czemu wieś zachowała swój ruralistyczny układ oraz otrzymała status zabytku architektonicznego.

Zabytkowy kościół św. Judy Tadeusza w Lizakach – Świątynię początkowo stała we wsi Tyłowo. W 1994 roku kościół znajdował się w stanie bliskim ruiny. Niedługo później podjęto decyzję o jego rozbiórce i przeniesieniu do niewielkiej wsi Lizaki, gdzie został przywrócony do dawnej świetności. Unikalnym zabytkiem świątyni są drewniane drzwi, na których wyrzeźbiono cztery symbole apostołów (w tym lwa św. Marka). Wnętrze kościoła również skrywa w sobie wiele zabytkowych elementów, w tym malowany strop oraz drewnianą ambonę.

zobacz galerię zdjęć (42)
Wdzydzki Park Krajobrazowy 1

Wdzydzki Park Krajobrazowy – Jezioro Biebrowo

zobacz galerię zdjęć (57)
Wdzydzki Park Krajobrazowy 2

Wieżyca

Wieżyca (Wieżëca) to najwyższe wzgórze pasma morenowych Wzgórz Szymbarskich o wysokości 328,7 m n.p.m., położone w woj. pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Stężyca. Najwyższe wzniesienie polskich pojezierzy oraz całego Niżu Polskiego. Wierzchołek jest porośnięty lasem bukowym. Około 30 m na południe od szczytu wzgórza (kilka metrów niżej niż szczyt) usadowiono Kaszubską Wieżę Widokową im. Jana Pawła II. Jedna z jej trzech platform widokowych znajduje się na poziomie 30 m powyżej gruntu — około 350 m n.p.m. Na Wieżycy znajduje się stok narciarski i wyciąg. Ok. 1,5 km na południowy zachód leży wieś Szymbark, a 1,3 km na wschód wieś Rybaki.