Warszawa po raz drugi w „11 KOBIET …”
„W ciągu kilku minut znaleźliśmy się w parku Ujazdowskim. To jeden z najpiękniejszych rejonów Warszawy. Składają się na niego z jednej strony kompleks parku Ujazdowskiego, Łazienek i ogrodu botanicznego, z drugiej Powiśle, a z trzeciej zabudowa miejska okolic od placu Zbawiciela przez Piękną i Mokotowską do placu Trzech Krzyży. W pogodny letni wieczór można znaleźć tu trasy nie na jeden, ale na kilka spacerów. I jest tu mnóstwo najrozmaitszych knajpek.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strony 259, część I tomu „Czerwiec”
Niewątpliwie nie jest to precyzyjne określenie lokalizacyjne wymienionych fragmentów Warszawy. Marcin wymienił trzy różne rejony Warszawy graniczące przynajmniej częściowo ze sobą. I nie wszystkie ich składowe. O kompleksie parkowo-rekreacyjnym pisałem w jednym z poprzednich artykułów. Powiśle to rejon specyficzny, z charakterem i tradycjami, niestety powoli umierającymi, wypieranymi przez nowoczesność. Niewątpliwie można żałować. Ale akurat nowoczesność na Powiślu bywa w dużej mierze ciekawa. Jeżeli zanikanie starego charakteru i tradycji może być pozytywne, to w dużej mierze tak się właśnie na tam dzieje. Z trzeciego rejonu, bardzo śródmiejskiego, Marcin wymienił dwie ulice i dwa place. To obszar, na którym w Warszawie zachowało się stosunkowo dużo obiektów sprzed II Wojny Światowej. Jeśli budowle z okresu PRL-u mogły nie być szpetna, to właśnie takich trochę wybudowano w tym rejonie. Te najnowsze jak na Warszawę również są w miarę wkomponowane w starszą zabudowę, nawet jeśli aż bije z nich nowoczesność. Obszar ten można by rozszerzyć do Placu Unii Lubelskiej. Można było również wymienić kilka innych ulic i placów, jak choćby Koszykową, Marszałkowską, wszystkie na południe od Alej Jerozolimskich, czyli Nowogrodzką, Żurawią, Wspólną, Hożą, Wilczą i Kruczą, a przede wszystkim Plac Konstytucji czyli najbardziej reprezentacyjny fragment MDM. To rejon tętniący życiem. Olbrzymi ruch samochodowy i trudności z zaparkowaniem. Największe skupisko rozmaitych butików w Warszawie poza centrami handlowymi. I jedno z największych skupisk wszelkiego rodzaju knajpek. Niezależnie od zachodzących w nich zmian, z najrozmaitszych powodów, każdy Warszawiak bywa w nim przynajmniej kilka razy w roku. Przyjezdni na ogół tez tu trafiają. I dzieje się tak od kiedy ja pamiętam czyli od ponad pół wieku. Wszystkie te trzy rejony mają dla prawdziwych Warszawiaków swój urok i czar. Często trudno definiowalny. Taki dziedziczony przynajmniej przez trzy pokolenia, Którego wcześniej nie można nabyć, nauczyć się, poczuć. Od kilku, a może nawet kilkunastu lat nie przepadam za wyjazdami do Warszawy. Większość zmian, która tam nastąpiła według mnie nie do końca jest pozytywna, zarówno w samej tkance miejskiej jak i w mieszkańcach Warszawy. I nawet jeżeli w tych rejonach już nie do końca czuję się dobrze, to za każdym razem odczuwam miłe wewnętrzne doznania.
Plac Zbawiciela
Okrągły plac gwiaździsty w śródmieściu Warszawy, położony na osi ulicy Marszałkowskiej. Na placu przecinają się ulice Marszałkowska i Mokotowska. Od strony wschodniej do placu dochodzi aleja Wyzwolenia, a od zachodniej – rozpoczyna bieg ulica Nowowiejska.
Klasycystyczny plac został wytyczony około 1768 roku jako jeden z placów gwiaździstych Osi Stanisławowskiej. Od okrągłego kształtu był on nazywany Rotundą. Obecną nazwę nadano oficjalnie w 1922. Pochodzi ona od znajdującego się przy placu kościoła Najświętszego Zbawiciela.
W 1784 pomiędzy obecnymi placami Zbawiciela i Politechniki założono osadę Nowa Wieś, do której przesiedlono włościan z likwidowanej wsi Ujazdów. Od nazwy tej osady pochodzi nazwa ulicy Nowowiejskiej.
W 1822 w klinie ulic Marszałkowskiej i Mokotowskiej powstało gospodarstwo ogrodnicze Piskorowskiego ze szkółkami drzew owocowych oraz cieplarnią, w której uprawiano winogrona. W 1829 przy placu, na działce wykrojonej z gospodarstwa Piskorowskiego, wybudowano karczmę zwaną Czerwoną.
Po 1880 plac był zabudowany kamienicami czynszowymi. Około 1881 poprowadzono tędy linię tramwaju konnego, a w 1908 – tramwaju elektrycznego. Urządzony na środku placu skwer do 1968 tramwaje objeżdżały dookoła.
W 1901 rozebrano Czerwoną Karczmę, rozpoczynając na jej miejscu budowę kościoła Najświętszego Zbawiciela.
Na początku lat 50. w czasie budowy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (tzw. MDM II, obejmujący odcinek od placu Zbawiciela do placu Unii Lubelskiej) południową część placu Zbawiciela obudowano budynkami z jednolitą kolumnadą i sklepami w podcieniach. W północnej części placu pozostawiono także trzy najlepiej zachowane przedwojenne kamienice.
W 1968 tory w ciągu ulicy Marszałkowskiej przesunięto na środek placu.
W latach 2012–2015 na środku placu znajdowała się instalacja „Tęcza” autorstwa Julity Wójcik.
W ostatnich latach plac stał się modnym w Warszawie miejscem spotkań towarzyskich, bardzo popularnym m.in. wśród studentów oraz ludzi kultury. Uznawany jest także za jedno z najważniejszych w mieście miejsc spotkań hipsterów, zyskując nieformalną nazwę placu Hipstera. Jest również nazywany Zbawixem.
Zabudowa
- Róg Mokotowskiej i Marszałkowskiej – kamienica Pawłowiczów (Mokotowska 19), wzniesiona prawdopodobnie w 1894\1895, narożny budynek o trzech skrzydłach (od Marszałkowskiej, pl. Zbawiciela i Mokotowskiej). Kamienica została spalona w 1944 i odbudowana w latach 1946–1947. W latach 2002–2005 wyburzono całe wnętrze, oficynę i skrzydło od ulicy Marszałkowskiej, po czym budynek ponownie odbudowano, podwyższając go jednocześnie o dwa przeszklone piętra.
- Róg Mokotowskiej – kamienica Jasieńczyka-Jabłońskiego (Mokotowska 12) wzniesiona w 1910. W chwili ukończenia była nie tylko jednym z najnowocześniejszych, ale także najwyższym budynkiem mieszkalnym w Warszawie (38 m). W budynku ma swoją siedzibę parafia Ewangelicko-Metodystyczna Dobrego Pasterza wraz z kaplicą Dobrego Pasterza, a także Szkoła Języka Angielskiego Metodystów działająca w tym miejscu od 1921. Po 1945 kamienica została przebudowana i utraciła większość elementów wystroju.
- Róg Marszałkowskiej i al. Wyzwolenia – budynki wzniesione w czasie budowy MDM II.
- Róg Marszałkowskiej i Mokotowskiej – kościół Najświętszego Zbawiciela.
- Róg Mokotowskiej i Nowowiejskiej – budynki wzniesione w czasie budowy MDM II.
- Róg Nowowiejskiej i Marszałkowskiej – kamienica Domańskich, nazywana także kamienicą Jana Sobierajskiego (Marszałkowska 41). Wzniesiona w latach 1893–1894; w latach 1938–1939 budynek został pozbawiony ozdób.
UWAGA : klikając na obrazek otwieramy galerię 19 przewijanych zdjęć Placu Zbawiciela
Piękna
Ulica Piękna – ulica w warszawskiej dzielnicy Śródmieście.
Ulica rozpoczyna się od skrzyżowania ulic Wiejskiej i Jazdów. Następnie biegnie na zachód, przecinając Aleje Ujazdowskie oraz ulice Mokotowską i Kruczą. Dochodzi do placu Konstytucji. W tym miejscu następuje przerwa w ciągłości ulicy. Ponownie rozpoczyna ona bieg kilkanaście metrów za placem Konstytucji i wpada w ulicę Koszykową na skrzyżowaniu tej ostatniej z ulicą Emilii Plater.
Dawna droga narolna. Została uregulowana w 1770. Nadana nazwa oddawała ówczesny wygląd ulicy, która została obsadzona drzewami i stanowiła element założenia ujazdowskiego. Przed 1781 odcinek między Alejami Ujazdowskimi i ul. Mokotowską nosił nazwę ulicy Bazyliańskiej.
Do 1863 zabudowę ulicy tworzyły wille i pałacyki, wzniesione wśród ogrodów i pól uprawnych. W końcu XIX wieku przy ulicy zaczęły powstawać liczne kamienice czynszowe. W 1896 w rogu ulicy Pięknej i Alej Ujazdowskich założono park Ujazdowski.
Około 1930 nazwa ulicy została zmieniona na Piusa XI.
Uchwałą Stołecznej Rady Narodowej z dnia 26 marca 1949 przywrócono ulicy pierwotną nazwę Piękna. W latach 1951–1952 przy skrzyżowaniu z ulicą Marszałkowską wybudowano domy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, a linia zabudowy Pięknej od nr 24 do tej ulicy została przesunięta na północ.
W latach 1946–1972 ulicą przebiegało kilka linii trolejbusowych.
Ważniejsze obiekty
- Piękna 1 − Ambasada Francji wraz z Misją Ekonomiczną, będącą przedstawicielstwem Francuskiej Agencji ds. Rozwoju Międzynarodowego Przedsiębiorstw Ubifrance (Agence française pour le développement international des entreprises)
- Piękna 1a – budynek i siedziba spółki Desa Unicum
- Piękna 2/8 − Ambasada Kanady
- Park Ujazdowski
- Piękna 10a − pałacyk Wilhelma Ellisa Raua, siedziba Ambasady Szwajcarii
- Piękna 12 − Amerykańskie Centrum Źródeł Informacji i Sekcja Konsularna Ambasady Stanów Zjednoczonych Ameryki
- Piękna 13 – Rezydencja Piękna Nova. Dawniej w jej miejscu znajdował się pałacyk Klary Dillenius będący siedzibą Ambasady Niemiec (nr 17).
- Piękna 18 − Zaułek Piękna – biurowiec wybudowany w latach 2004–2005
- Piękna 19 − tzw. mała PAST-a, o którą podczas powstania warszawskiego w dniach 4−20 sierpnia, toczyły się ciężkie walki, zakończone 23 sierpnia zdobyciem budynku przez Polaków (trzy dni po zdobyciu PAST-y przy ulicy Zielnej 39)
- Piękna 20 – siedziba Komisji Nadzoru Finansowego
- Piękna 24/26 – Prywatna Szkoła Żeńska im. Cecylii Plater-Zyberkówny
- Piękna 44a – willa Struvego
- Piękna 47 − zabytkowa kamienica z 1904 (vis-a-vis Hali Koszyki) należącej pierwotnie do hrabiów Collona-Walewskich (podwójny adres: także Koszykowa 64); obecnie ostatnia kamienica lewostronnej części ul. Pięknej (nie została zniszczona w czasie wojny)
UWAGA : klikając na obrazek otwieramy galerię 9 przewijanych zdjęć ulicy Pięknej.
Mokotowska
Ulica Mokotowska – ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie, biegnąca od al. Armii Ludowej do placu Trzech Krzyży.
Ulica jest jako całość założenia urbanistycznego wpisana do rejestru zabytków.
Historia ulicy sięga XIV wieku, kiedy to dzisiejsza Mokotowska była drogą łączącą Warszowę (Warszawę) ze wsią Mokotowo. Sama wieś Mokotowo pojawia się w dokumentach od 1367 roku. Od nazwy wsi pochodzi nazwa ulicy nadana w 1770, kiedy to w wyniku włączenia drogi mokotowskiej do założenia urbanistycznego Osi Stanisławowskiej ulica została uregulowana (do wysokości Polnej) i obsadzona drzewami.
Na początku XIX wieku przy Mokotowskiej stały w większości budynki drewniane, niestanowiące zwartej zabudowy. Zabudowa kończyła się na wysokości Pięknej, niezabudowana część terenów przylegających do ulicy obsadzona była sadami i ogrodami warzywnymi, znajdowały się tu też stawy hodowlane. W 1829 w miejscu obecnego Kościoła Najświętszego Zbawiciela wybudowano parterową karczmę „Czerwona”, która stała tam do 1901. Znaczący rozwój ulicy przypada na drugą połowę XIX wieku, kiedy to jedna po drugiej zaczęły powstawać przy niej czynszowe kamienice.
Na przełomie XIX i XX wieku powstało tu wiele kamienic secesyjnych.
Obiekty
- nr 1, zbudowany w latach 2008–2010 siedemnastopiętrowy budynek biurowy Zebra Tower
- nr 8, kamienica „Pod Niedźwiedziem” z 1904, projektu Leona Wolskiego
- nr 12, kamienica Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka, później Metodystów, wybudowana w 1910, w tym czasie była najwyższym budynkiem mieszkalnym w Warszawie, wpisana do rejestru zabytków.
- nr 13, budynek dawnego domu parafialnego przy Kościele Zbawiciela projektu Konstantego Jakimowicza, od 1949 mieści się tu Teatr Współczesny
- nr 14, kamienica Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka i W. Krzymulskiego z 1913, siedziba Biura Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża. Wpisana do rejestru zabytków.
- nr 16/20, Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego wpisany do gminnej ewidencji zabytków, część osiedla Latawiec.
- nr 19, kamienica Michaliny i Bronisława Pawłowiczów, jej przebudowa w latach 2002–2005 wywołała kontrowersje wynikające ze znacznego wyburzenia (pozostawiono wyłącznie część oryginalnej fasady) oraz nadbudowy dwóch pięter. Obecnie budynek nosi nazwę Renaissance Building.
- nr 21, kamienica Michaliny i Bronisława Pawłowiczów, zbudowana w latach 1895–1896 w stylu neorenesansowym.
- nr 24, kamienica Bronisława Kryształa wzniesiona w latach 1911–1914, w 1965 wpisana do rejestru zabytków.
- nr 25, pałacyk Cukrowników, zbudowany w 1877. Po wojnie siedziba m.in. Centralnego Ośrodka Szkolenia Partyjnego PZPR, Instytutu Matematycznego PAN, obecnie mieści się tam Instytut Adama Mickiewicza. Wpisany do rejestru zabytków.
- nr 39, kamienica z 1902.
- nr 41, secesyjna kamienica z 1911.
- nr 45, kamienica Hermana Knothe z 1910, obecnie na parterze mieści się restauracja Słodki Słony
- skwer batalionu Ruczaj
- nr 46A, kamienica Juliana Glassa z 1938.
- nr 48, wyróżniający się w zabudowie ulicy, niski, jednopiętrowy dom z 1860. W domu mieszkali m.in. Józef Ignacy Kraszewski oraz Tytus Chałubiński. Wpisany do rejestru zabytków jest najstarszym zachowanym budynkiem przy ulicy Mokotowskiej. W latach 60. XX w. mieścił się tu Klub Hybrydy
- restauracja Bukieteria Roma nr 49A
- nr 50, kamienica z 1900, w której mieszkał Józef Piłsudski, wpisana do rejestru zabytków.
- nr 51/53, kamienica powstała w latach 1925–1927, wpisana do rejestru zabytków, w latach 1927–1933 w kamienicy mieszkał i działał profesor Karol Adamiecki, jeden z twórców Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa
- nr 52, kamienica wzniesiona w latach 1936–1937.
- nr 55, kamienica Warszawskiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Ochrony Kobiet, powstała w latach 1913–1930
- nr 56, kamienica z 1887.
- nr 57, eklektyczna kamienica Rodryga Mroczkowskiego „Krakowiacy i górale” powstała w latach 1900–1904 wpisana do rejestru zabytków. Charakterystyczne dla kamienicy są cztery posągi krakowiaków i górali podtrzymujących balkony, dębowy bruk oraz żeliwne odbojniki w formie krasnali w bramie.
- nr 58, kamienica Monkiewicza z 1878.
- nr 73, kamienica Bertholda Hirscha z 1896, w której w latach 30. XX w. mieściło się kino Wanda oraz kabarety warszawskie: Kabaret Banda, Teatr 8.30, Teatr Buffo.
- kamienica Sukertów (ul. Hoża 1)
Mokotowska jest również uznawana za warszawską ulicę mody, znajdują się tu zarówno butiki międzynarodowych i krajowych marek masowych, multibutiki, jak również butiki i atelier polskich projektantów – przy ulicy swoje pracownie i sklepy lokowali m.in. Maciej Zień, Robert Kupisz, Arkadiusz Weremczuk, Anna Kuczyńska, Kamil Owczarek i Michał Gilbert Lach, Izabela Łapińska, Justyna Żmijewska, Paulina Ada Kalińska i Joanna Trepka, Tomasz Ossoliński, Krzysztof Pliszczyński, Krzysztof Stróżyna, Anna Kruk.
UWAGA : klikając na obrazek otwieramy galerię 15 przewijanych zdjęć ulicy Mokotowskiej
Plac Trzech Krzyży
Plac w śródmieściu Warszawy w ciągu Traktu Królewskiego, położony między wylotami ulic: Nowego Światu, Książęcej, Bolesława Prusa, Wiejskiej, Alej Ujazdowskich, Mokotowskiej, Hożej, Żurawiej i Brackiej. Został ukształtowany w XVIII wieku.
W 1965 założenie urbanistyczne placu Trzech Krzyży zostało wpisane do rejestru zabytków.
Plac Trzech Krzyży powstał w węźle dawnych traktów prowadzących ze Starej Warszawy (ul. Nowy Świat) do Solca (ul. Książęca), Ujazdowa (ul. Wiejska), Rakowca (ul. Mokotowska) i Grzybowa (ul. Bracka). Rozdroże było mniejsze od obecnego placu, a do połowy XVIII wieku w jego północnej części, wzdłuż dzisiejszej ulicy Żurawiej i dalej, wąwozem ulicy Książęcej, płynęła do Wisły rzeka Żurawka.
Około 1725 na placu wzniesiono dwie kolumny zwieńczone pozłacanymi krzyżami, wyznaczające początek Drogi Krzyżowej Kalwarii Ujazdowskiej, ufundowanej przez króla Augusta II. Droga wiodła do Grobu Chrystusa, znajdującego się przy Zamku Ujazdowskim
W 1756, na pamiątkę zakończenia brukowania warszawskich ulic i doprowadzenia bruku aż do tego miejsca, marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński postawił nieopodal kolumn, na osi Nowego Światu w pobliżu wylotu obecnej ulicy Wiejskiej, posąg świętego Jana Nepomucena trzymającego w rękach krzyż. Krzyż w rękach świętego był trzecim krzyżem w tym miejscu, stąd też w XVIII i XIX wieku plac nazywano placem Trzech Złotych Krzyży, placem Złotych Krzyży, ale także rozdrożem Złotych Krzyży lub miejscem obok Złotych Krzyżów na Nowym Świecie. Inne używane nazwy to plac pod Figurami, plac Aleksandra i plac św. Aleksandra. Obecną nazwę nadano oficjalnie w 1919.
W 1787 na placu urządzono targowisko, a w 1831 został on wybrukowany.
Ważniejsze obiekty
Budynki
- Kościół św. Aleksandra
- Instytut Głuchoniemych
- Domek Holenderski
- Kamienica Sukertów
- Budynek Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego
- Kamienica Pod Gryfami
Pomniki i upamiętnienia
- Figura św. Jana Nepomucena i dwie kolumny z krzyżami.
- W październiku 1968 przed Instytutem Głuchoniemych odsłonięto zrekonstruowany pomnik jego założyciela, ks. Jakuba Falkowskiego (ustawiony przed budynkiem po raz pierwszy w 1875 i zniszczony przez Niemców w 1944).
- W grudniu 1980, w miejscu nieodbudowanej części gmachu Gimnazjum im. Królowej Jadwigi, odsłonięto głaz z tablicą upamiętniającą szkołę.
- 22 września 1985, w czasie obchodów 90. rocznicy ruchu ludowego w Polsce, w południowo-wschodniej części placu odsłonięto pomnik Wincentego Witosa.
- W październiku 2007 przed Instytutem Głuchoniemych odsłonięto pomnik Wandy Tazbir.
UWAGA : klikając na obrazek otwieramy galerię 30 przewijanych zdjęć Placu Trzech Krzyży
Powiśle i Solec
Osiedle i obszar MSI w dzielnicy Śródmieście w Warszawie. Od południa graniczy z Solcem, od północy ze Starym Miastem, od zachodu ze Śródmieściem Północnym i Południowym a wschodnią granicę wyznacza Wisła.
Historyczne osiedle Powiśle składa się z Solca, Powiśla właściwego i Mariensztatu.
Na początku XIX wieku Powiśle było główną dzielnicą przemysłową Warszawy. Od końca lat 70. XIX wieku zakłady przemysłowe zaczęły być jednak stamtąd przenoszone na tereny położone blisko linii kolejowych, głównie na Wolę i Pragę.
Powiśle, jak większa część Warszawy, zostało w większości zniszczone podczas II wojny światowej, po stłumieniu powstania warszawskiego przez Niemców. Po wojnie sukcesywnie odbudowywano dzielnicę, stawiając kilka ciekawych pod względem architektonicznym bloków. Jednak trzy z nich, tzw. „iksy”, szczególnie wyróżniają się swoją architekturą. Dziś jest to dzielnica, w której stare, piękne kamienice i ciekawe bloki sąsiadują z nowoczesnymi apartamentowcami z ochroną.
Granice Powiśla właściwego (pomiędzy Solcem i Mariensztatem) wyznaczają: ul. Karowa, skarpa pomiędzy Powiślem i Traktem Królewskim, wiadukt mostu średnicowego i wybrzeże Wisły.
Granice Solca wyznaczają: wiadukt mostu średnicowego, park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, ul. Myśliwiecka, ul. Łazienkowska i brzeg Wisły.
Najważniejsze i najciekawsze ulice: Tamka, Dobra, Ludna, Solec. No i oczywiście bulwary nadwiślane. A najważniejsze obiekty to Kompleks „Elektrownia Powiśle”, BUW czyli Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego i Centrum Nauki Kopernik.
UWAGA : klikając na obrazek otwieramy galerię 61 przewijanych zdjęć Powiśla i Solca
