Warszawa po raz pierwszy w „11 KOBIET …”
„– Zrezygnowałam z dzisiejszego treningu. No dobra, zastąpiłam go innym. Początkowo myślałam, że cały wieczór spędzimy nadzy w domu. Chyba już nie leje się aż taki żar z nieba. Co byś powiedział na mały spacer? Mamy trzy kroki do parku Ujazdowskiego, kilka kroków dalej są Łazienki i Agrykola. Trochę inny ruch dobrze nam zrobi.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strony 258-259, część I tomu „Czerwiec”
Agata mieszkała w starej kamienicy na Pięknej niemal naprzeciwko ambasady amerykańskiej. Od Alei Ujazdowskich jej dom rozdzielał jedynie Pałac Śleszyńskich i Józefa Foxa. A po drugiej stronie Alei Ujazdowskich na rogu z Piękną jest wejście do Parku Ujazdowskiego. Czyli przysłowiowe trzy kroki. Za Parkiem Ujazdowskim w dół biegnie Agrykola. A za nią są Królewskie Łazienki. W upalnej letniej Warszawie wymarzone miejsce na spacer. A jednocześnie całkowicie oczywiste dla Agaty i Marcina, ze względu na miejsce, w którym się znajdowali. Trzy kroki i znaleźli się w innym świecie.
Dla mnie wszystkie te trzy miejsca to dziesiątki wspomnień. Wybrałem dla Was po jednym. W Parku Ujazdowskim byłem na spacerze z moją pierwszą i jak na razie jedyną wnuczką. Dla ścisłości byliśmy, samodzielnie, bez jej rodziców. Łazienki to historia z mojego dzieciństwa. Bywałem tam na niedzielnych spacerach z moim kuzynostwem, bo mieszkali niedaleko przy Marszałkowskiej. Pewnego razu, wczesną wiosną, w słoneczny, ale bardzo chłodny dzień, mój starszy o trzy lata kuzyn, pomimo przestróg swoich rodziców, o zachowanie ostrożności w oglądaniu kaczek i karpi i nachylaniu się nad stawem ze schodów przed Pałacem na Wyspie, wpadł do stawu w pełnym rynsztunku. Było śmiesznie, ale bardziej dramatycznie. Agrykola to wieczorne spacery z dziewczynami. W czasach licealnych. Jeden szczególnie utkwił mi w pamięci. Trwał bardzo długo. Każdy odcinek między dwiema gazowymi latarniami to dziesiątki najbardziej namiętnych pocałunków. Ależ to były doznania! Pierwsze namiętne pocałunki w takiej ilości. Gdyby nie to, że trzeba było wracać autobusem do domu i jeszcze dziennym, to zapewne w tych pocałunkach tkwilibyśmy do dziś.
Marcin w swojej narracji niewiele wspomina o trasie ich spaceru i o tym co widzieli. Wiemy, że byli w Parku Ujazdowskim. Nad Trasą Łazienkowską przechodzili kładką dla pieszych. A w Łazienkach przed deszczem skryli się w pagodzie w Ogrodzie Chińskim. Tylko tyle. Nie ma w jego opowieści niczego o Ogrodzie Botanicznym, Parku Agrykola, Zamku Ujazdowskim i ulicy Agrykola, ani o niczym co znajduje się w Parku Ujazdowskim oraz o atrakcjach Łazienek Królewskich, a przecież to wszystko razem i wiele elementów osobno to jedno z najbardziej zachwycających piękno Warszawy. Piękno, które winno być przybliżane obrazami i tekstem. Tak po kolei zgodnie z kierunkiem spaceru Agaty i Marcina, choć w mojej powieści nie zostało wspomniane o wszystkim co znajduje się na tej trasie. Tekstowo w formule encyklopedycznej.
Park Ujazdowski
Zabytkowy park w śródmieściu Warszawy, położony przy Al. Ujazdowskich, między ul. Piękną i placem Na Rozdrożu. Powierzchnia parku wynosi 5,7 ha. Jest on ogrodzony i zamykany na noc.
Park został urządzony w latach 1893–1896 staraniem Komitetu Plantacyjnego. Projektantem był Franciszek Szanior. Powstał jako park krajobrazowy. Znalazły się tam m.in. staw zaprojektowany przez Williama Heerleina Lindleya z wodą spływającą po granitowych skałach oraz sztucznie uformowane wzniesienia. Przy budowie mostka po raz pierwszy na terenie Królestwa Polskiego zastosowano betonową konstrukcję przęsła. Park początkowo nie był ogrodzony. Układ parku zachował się w stanie niezmienionym. W 1965 został on wpisany do rejestru zabytków. Na terenie parku rosną trzy drzewa – pomniki przyrody: orzech czarny, klon pospolity (odmiana Schwedlera) i dąb szypułkowy.
Obiekty na terenie parku
- Staw Ujazdowski
- Rzeźba Gladiator Piusa Welońskiego (1880).
- Rzeźba Ewa Edwarda Wittiga (1911).
- Rzeźba Perseusz Theodora Gruyere’a z przełomu XIX i XX wieku.
- Pomnik Ignacego Jana Paderewskiego.
- Kamień upamiętniający Stanisława Jachowicza (1930).
- Zabytkowa waga osobowa wyprodukowana w 1898 przez Lubelską Fabrykę Wag na Wystawę Światową w Paryżu (1900). Została ustawiona w parku w 1912.
- Plac zabaw dla dzieci.
zobacz galerię zdjęć (21)
Park Ujazdowski
Trasa Łazienkowska
Trasa szybkiego ruchu łącząca centrum Warszawy z prawobrzeżną częścią miasta. Zbudowano ją w latach 1971–1974 jako część obwodnicy śródmiejskiej. Składa się z ul. Wawelskiej, al. Armii Ludowej, mostu Łazienkowskiego i al. Stanów Zjednoczonych.
W chwili zakończenia budowy długość trasy od ulicy Żwirki i Wigury do ronda Wiatraczna wynosiła 8 km. Jezdnie miały po 10,5 m szerokości. Po obu stronach rzeki powstało po 8 estakad o łącznej długości ponad 2 km, zainstalowano 8 km stalowych odbojnic, a przy tunelach wzniesiono 4 km murów oporowych. Powstało 10 przejść podziemnych, 10 naziemnych mostków dla pieszych, ustawiono 1430 latarń, 430 podświetlanych znaków drogowych i 62 wiaty przystankowe. Powstało także 40 ha trawników i posadzono 100 tys. drzew i krzewów.
Pierwsza koncepcja budowy szerokiej ulicy o przebiegu zbliżonym do dzisiejszej Trasy Łazienkowskiej z wiaduktem i mostem na Wiśle powstała w latach 30. XX wieku. Po wojnie przebieg Trasy Łazienkowskiej został częściowo ustalony wraz z ukończoną w 1952 roku budową Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej, gdzie nowo powstałe domy wytyczyły aleję Armii Ludowej na osi ulicy Wawelskiej do placu Na Rozdrożu. Następnie na Grochowie Wielkim wyznaczono rezerwę terenową między ulicami Spalinową i Fundamentową aż do dzisiejszego ronda Wiatraczna, wzdłuż której także powstawały domy. Celem budowy Trasy Łazienkowskiej było przejęcie ruchu tranzytowego i międzydzielnicowego z pominięciem śródmieścia oraz zapewnienie najkrótszego połączenia południowych dzielnic Warszawy po obu stronach Wisły. Prace nad budową trasy i mostu przez Wisłę rozpoczęto w 1968. Po pół roku wstrzymano je, lecz w czerwcu 1971 roku ekipa Edwarda Gierka zdecydowała o wznowieniu budowy i oddania trasy do użytku w IV planie pięcioletnim. Prace rozpoczęto 10 września 1971 roku. Głównym projektantem Trasy był Józef Sigalin. Trasę Łazienkowską oddano do użytku po trzech latach budowy 19 lipca 1974 roku. Według rysunku sytuacyjnego, opublikowanego w czasopiśmie „Stolica” w lipcu 1973 roku, trasa miała mieć również dwupoziomowe węzły z ulicami Żwirki i Wigury i Grójecką. W latach 90. XX wieku poszerzono ulicę Wawelską na zachód od ulicy Żwirki i Wigury, przedłużając w ten sposób trasę (poprzez poszerzone wcześniej ulice Kopińską i Sokołowskiego „Grzymały”) do Alej Jerozolimskich w okolicach Dworca Zachodniego. Według map drogowych wydawanych przed rokiem 2000 do trasy włączana była też ulica Ostrobramska.
zobacz galerię zdjęć (15)
Trasa Łazienkowska
Park Agrykola
Zabytkowy park w śródmieściu Warszawy.
Park został założony w latach 1720–1723. Jest położony na wschód od Zamku Ujazdowskiego, a jego obszar ograniczony jest:
- Trasą Łazienkowską
- koroną skarpy warszawskiej
- aleją kasztanową na przedłużeniu Drogi Chińskiej w Łazienkach Królewskich
- Agrykola
W 1899 Warszawskie Towarzystwo Higieniczne otworzyło w parku jeden z pierwszych w mieście placów zabaw dla dzieci, ufundowany. W 1925 na zboczu skarpy powstała niewielka skocznia narciarska.
Cennym walorem parku jest panorama roztaczająca się z Zamku Ujazdowskiego do Wisły.
W 1965 park wraz z Kanałem Piaseczyńskim został wpisany do rejestru zabytków.
zobacz galerię zdjęć (12)
Park Agrykola
Zamek Ujazdowski
Zamek królewski w Warszawie, znajdujący się w dzielnicy Śródmieście, na Ujazdowie. Siedziba Centrum Sztuki Współczesnej.
Poniżej skarpy, na wschód od zamku, znajduje się park Agrykola, a w stronę Wisły ciągnie się Kanał Piaseczyński. Zarówno Zamek Ujazdowski, jak i Kanał Piaseczyński wchodzą w skład większego założenia urbanistycznego: Osi Stanisławowskiej.
Zamek Ujazdowski stoi na miejscu XI-wiecznej osady Jazdów, która została zniszczona w 1262 r. przez najazd Litwinów. W 1516 r. w Jazdowie zamieszkała księżna mazowiecka Anna Radziwiłłówna. W 1548 r. na teren Ujazdowa wprowadziła się królowa Bona Sforza, która wzniosła tu obszerny, drewniany dwór i zabudowania gospodarskie. Dwór ten mieścił się około 120 metrów w kierunku północnym od dzisiejszego Zamku Ujazdowskiego, którego budowę w 1624 r. rozpoczął Zygmunt III Waza. Był to wczesnobarokowy pałac, piętrowa budowla z wewnętrznym dziedzińcem, dwoma skrzydłami, krużgankami i sześciobocznymi, dwupiętrowymi wieżami w narożnikach. Zamek stanął nad brzegiem wysuniętego ku wschodowi tarasu skarpy, idealnie na osi załamanego pod kątem biegu Wisły. Tym sposobem rezydencja monarchy stawała się miejscem, skąd rozpościerał się na wschód widok nieporównywalny, a zarazem punktem orientacyjnym dla zbliżających się do Warszawy statków rzecznych. Zamek został splądrowany w czasie potopu szwedzkiego. W 1717 r. na polecenie króla Augusta II Mocnego zbudowano pod pałacem Kanał Piaseczyński o długości 820 m. W 1766 r. pałac kupił król Stanisław August Poniatowski, który go znacznie przebudował. 21 maja 1784 r. król Stanisław August odstąpił Zamek Ujazdowski na cele wojskowe miastu Starej Warszawy. Od 1809 r. w Zamku znajdował się szpital wojskowy. W 1954 r. marszałek Rokossowski zadecydował o rozebraniu murów zamku. Po niedługim czasie z budowli zostały tylko piwnice, na których miał stanąć Teatr Domu Ludowego Wojska Polskiego i Wieczorowy Uniwersytet Marksizmu-Leninizmu, ale ten projekt nie wszedł w życie. W latach 60. część pozostałych po zamku pawilonów przeznaczono na magazyny. W 1975 roku rozpoczęła się odbudowa zamku.
zobacz galerię zdjęć (18)
Zamek Ujazdowski
Ulica Agrykola
Ulica warszawskiego Ujazdowa, biegnąca od ulicy Myśliwieckiej do Alej Ujazdowskich.
Nazwa ulicy pochodzi od nazwiska podpułkownika Karola Ludwika Agricoli, który kierował pracami przy jej budowie i przyjęła się pod koniec XIX wieku. Obecnie za oficjalną uznawana jest nazwa Agrykola, chociaż na tablicach MSI występuje wersja Karola Ludwika Agricoli.
Ulica została wytyczona w latach 1778–1779 jako nowa droga dojazdowa do Łazienek Królewskich, rozciągających się po obu jej stronach. Podczas budowy wzniesiono w jej ciągu kamienny most, przedłużony w roku 1788 o dwa przęsła. W tym samym roku, w 105. rocznicę odsieczy wiedeńskiej, przy moście odsłonięto pomnik Jana III Sobieskiego. Drogę przedłużono wtedy do ul. Czerniakowskiej. W roku 1819 u zbiegu z Al. Ujazdowskimi utworzono Ogród Botaniczny. Po roku 1907 w górnym odcinku ulicy zainstalowano działające do dziś latarnie gazowe. Nachylenie ulicy sprawiało, że przez wiele lat po zakończeniu wojny służyła ona mieszkańcom Warszawy za naturalny tor saneczkowy. Średnie nachylenie podjazdu na skarpie to 5,2% (końcowe 100 m to około 6,5%) o długości około 0,5 km.
zobacz galerię zdjęć (12)
Ulica Agrykola
Ogród Botaniczny
Pełna nazwa Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego. Ogród botaniczny znajdujący się w Alejach Ujazdowskich 4 w Warszawie, będący od 1818 roku pod pieczą Warszawskiej Szkoły Lekarskiej, następnie Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1916 Uniwersytetu Warszawskiego i przemianowany na Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego.
Jest trzecim najstarszym, po Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego i Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, ogrodem botanicznym w Polsce. Początkowo zajmował powierzchnię 22,5 ha. Po powstaniu listopadowym i zamknięciu Uniwersytetu (1834) powierzchnię Ogrodu zmniejszono o trzy czwarte do ok. 5,16 ha.
Na terenie ogrodu znajduje się też Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego wzniesione w latach 1818–1825 w miejscu pawilonu dawnej oranżerii.
Kolekcja ogrodu liczy około 5 tys. gatunków i odmian drzew, krzewów oraz roślin zielnych.
Dział systematyki roślin – składa się z trzech części: systematyka I (rosną tu m.in. długosz królewski, aktinidia ostrolistna), systematyka II (rosną tu m.in. gatunki z rodziny motylkowatych, wiechlinowatych, turzycowatych) i systematyka III (rosną tu m.in. stroiczka szkarłatna, lawenda wąskolistna). Dział ten został utworzony według systemu Adolfa Englera.
Arboretum – ozdobne drzewa i krzewy z różnych stron świata posadzone zostały na terenie całego Ogrodu.
23 drzewa i krzewy uznano za pomniki przyrody i poddano je ochronie. Są to m.in.:
- jesion wyniosły
- dąb szypułkowy odmiany kolumnowej
- grab pospolity
- olsza czarna
- kasztanowiec zwyczajny
- platan klonolistny
- orzech czarny
- orzesznik gorzki
- modrzew polski
- cis pospolity ‘Divastronii’
- cis pospolity odm. piramidalna
- jałowiec Pfitzera
- metasekwoja chińska
- miłorząb dwuklapowy
- dereń jadalny
- klon polny
- dąb szypułkowy
- wiąz szypułkowy
- buk zwyczajny czerwonolistny
Pnącza – rosną tu m.in. rośliny z rodzajów: aktinidia, dławisz, kokornak, wiciokrzew, powojnik, bluszcz oraz milin amerykański i hortensja pnąca.
Rośliny różnych środowisk – zgromadzono tu rośliny, które przystosowały się do życia w różnych, często bardzo skrajnych, warunkach.
Rośliny użytkowe i lecznicze – rosną tu gatunki dzikie, jak i wyhodowane z odmian wykorzystywane do celów spożywczych, leczniczych i przemysłowych.
Dział biologii roślin – jego celem jest pokazanie różnych sposobów zapylania kwiatów przez owady oraz specyficznych cechy budowy kwiatów zapylanych przez wiatr,
Różanka – kolekcja wielu odmian róż ogrodowych: wielkokwiatowych, rabatowych, miniaturowych oraz angielskich i pnących.
Dział flory niżowej Polski – zawiera około 250 gatunków roślin naczyniowych rosnących dziko na terenie Polski.
Dział roślin ozdobnych – rosną tu m.in. heliotrop peruwiański, paciorecznik, fuksje.
Alpinarium
Szklarnie – na terenie ogrodu do dziś zachowała się jedna z oranżerii zbudowanych jeszcze za czasów króla Stanisława Augusta, w której zgromadzono m.in. bogatą kolekcję sukulentów. W pozostałych szklarniach można podziwiać kolekcje roślin pochodzących z wilgotnego i gorącego klimatu. W szklarni subtropikalnej rosną m.in. zanokcica gniazdowa, płaskla łosioroga, a w basenie podziwiać można efektowne grzybienie. Zgromadzono tu wiele rzadkich egzotycznych roślin użytkowych takich jak imbir, kawa, awokado, męczennica. Natomiast w szklarni tropikalnej na dekoracyjnych podporach, imitujących pnie i korony drzew, prezentowane są rośliny z rodziny ananasowatych, obrazkowatych, storczykowatych oraz olbrzymie sagowce. Szklarnia tropikalna połączona została łącznikiem z palmiarnią, otwarcie której miało miejsce w 2005 roku, a w której zgromadzono ok. 40 palm. W czerwcu 2021 po raz pierwszy w Polsce zakwitło tam dziwidło olbrzymie.
zobacz galerię zdjęć (12)
Ogród Botaniczny
Łazienki Królewskie
Zespół pałacowo-ogrodowy w Warszawie założony w XVIII wieku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Powierzchnia ok. 76 ha.
Nazwa pochodzi od barokowego pawilonu Łaźni, wzniesionego w latach 80. XVII wieku przez Stanisława Herakliusza Lubomirskiego i przebudowanego przez Stanisława Augusta Poniatowskiego na pałac Na Wyspie. Oprócz budynków, pawilonów oraz wolnostojących rzeźb znajdują się tam cztery ogrody: Królewski, Romantyczny, Modernistyczny oraz Chiński.
Obiekty architektoniczne na terenie Łazienek Królewskich
- Ermitaż (1683), przebudowany w 1777
- Biały Dom (1774–1776)
- Pałac Myślewicki (1775–1779)
- Wodozbiór (1777–1778)
- Nowa Kordegarda (1779–1780)
- Stara Pomarańczarnia (1786–1788)
- Pałac Na Wyspie (rozbudowa w latach 1788–1793
- Stara Kordegarda (1791–1792)
- Amfiteatr (1786, przebudowany w 1790)
- Obudowa źródła (przy bramie od strony ul. Agrykola)
- Wielka Oficyna (tzw. Podchorążówka, przebudowa, 1815)
- Koszary Kantonistów (Koszary Inwalidów, Domek Ogrodnika), mieszczące Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa (1826–1829)
- Belweder w Warszawie (przebudowa 1818–1822)
- Świątynia Sybilli (ok. 1820)
- Świątynia Egipska (prawdopodobnie 1819–1822)
- Maneż w obrębie Belwederu (1823–1824)
- Stajnie Kubickiego (1825–1826)
- Nowa Pomarańczarnia, zwana również Nową Oranżerią (1860)
- Dom Narutowicza (ok. 1830)
- Oberża (tzw. Nowa Austeria, lata 70. XVIII wieku, przebudowana w 1864)
- Oranżeria Gotycka
- Klub Cavallo
- Nowa Palmiarnia
Ogrody
- Ogród Królewski z XVIII wieku
- Ogród Romantyczny z XIX wieku
- Ogród Modernistyczny z XX wieku
- Ogród Chiński
- W 2015 przed Starą Pomarańczarnią powstał niewielki Ogród Holenderski.
Pomniki i rzeźby
- Pomnik Fryderyka Chopina
- Pomnik Jana III Sobieskiego
- Pomnik Henryka Sienkiewicza
- Popiersie Piotra Wysockiego
- Rzeźba Jutrzenka
- Popiersie Stanisława Augusta Poniatowskiego
- Popiersie Maurycego Mochnackiego (przy Świątyni Egipskiej)
- Popiersie Aleksandra Kamińskiego (przy Świątyni Egipskiej)
- Popiersie Cypriana Kamila Norwida (w pobliżu Oranżerii Gotyckiej)
- Rzeźba Tankreda i Kloryndy (w pobliżu Amfiteatru)
- Popiersie Eugeniusza Kwiatkowskiego (przed pałacem Myślewickim)
- Pomnik Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego (przed pałacu Myślewickim)
- Popiersie Jana Kozietulskiego (Stanisław Jackowski, za pałacem Myślewickim)
- Posąg Herkulesa (na północ od Białego Domku)
- Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego (przy Podchorążówce)
- Popiersie Stanisława Wyspiańskiego (w pobliżu Amfiteatru)
- Popiersie Józefa Bema (w pobliżu Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa)
- Rzeźba Psa Asa (przy Starej Pomarańczarni)
Inne obiekty i upamiętnienia
- Kolumna z datą 1262 upamiętniająca gród jazdowski (od strony Ogrodu Botanicznego)
- Kamienny kartusz z herbem Stanisława Augusta Poniatowskiego
- Cztery zegary słoneczne
- Głaz Jastrzębowskiego (pierwszy objęty ochroną głaz narzutowy w Warszawie)
- Omphalos (przy Świątyni Sybilli)
- Tablica upamiętniająca miejsce złożenia prochów Stanisława Augusta Poniatowskiego
zobacz galerię zdjęć (15)
Łazienki Królewskie
Park
zobacz galerię zdjęć (18)
Łazienki Królewskie
Pałac na wodzie i Amfiteatr
zobacz galerię zdjęć (12)
Łazienki Królewskie
Fryderyk Chopin
zobacz galerię zdjęć (12)
Łazienki Królewskie
Ogród Chiński
zobacz galerię zdjęć (21)
Łazienki Królewskie
Obiekty architektoniczne
