Wdowi Grosz

Przypowieść o „wdowim groszu” to zarazem ukazanie dobra, szlachetności i przede wszystkim empatii na innych, a zarazem relatywności wartości, które są wymierne. To co dla jednych jest proste, łatwe, nic nie znaczące, tanie dla innych może mieć ekstremalnie wysoką wartość. Jeden grosz jeżeli tylko tyle mamy jest dla nas wszystkim w kategorii majątkowej, gdy nasze aktywa zamykają się wieloma zerami jest niczym. Ale to powiedzenie, choć na ogół jego interpretacja odnosi się do pieniędzy, tak naprawdę dotyczy każdej sfery życia ludzi w społecznościach i ich wzajemnych relacjach. Właśnie to chciał Marcin przekazać Belli. Owszem w kategorii wartości czysto pieniężnych sprawił jej cały cykl prezentów i niespodzianek, które są poza zasięgiem większości śmiertelników i przekraczających n-krotnie jakiekolwiek potencjalne możliwości Belli. Przy czym może n nie dąży do nieskończoności, ale przybiera wartości potocznie uznawane za olbrzymie. Przypomina Belli, że relatywnie w różnych sferach przez wiele lat on od niej otrzymywał więcej, relatywnie, bo względem możliwości Belli. A część wartości, o których rozmawiają jest niemierzalna. Dobra i szczęścia nie da się, ani porównać, ani zmierzyć.

Ale ta cudowna przypowieść ma również swoje ciemne strony. Jeżeli dobro jest niemierzalne, to teoretycznie zło też. Tu niestety zło ma olbrzymią moc. Te ciemne strony tkwią, użyję terminologii związanej z muzyką, w roots i followers. W korzeniach i następstwach.

Korzenie to krańcowy patriarchat. Bez praw kobiet, oprócz prawa do usługiwania mężczyznom. Dlaczego wdowy całość posiadania zamykała się w jednym groszu? W tamtych czasach kobiety nie miały prawa dziedziczenia po zmarłym mężu. Poza bardziej niż incydentalnymi przypadkami prawo do wartości materialnych posiadali wyłącznie mężczyźni. Jeśli myślicie, że to tylko kwestia starożytnego Rzymu i terenów przez niego podbitych to jesteście w błędzie. Tak wychwalana u nas kultura i tradycja chrześcijańska umocniła to i rozszerzyła na wszystkie prawa i to na wieki. Niektóre z nich w tym właśnie majątkowe w państwach o korzeniach chrześcijańskich zaczynały ulegać zmianom na korzyść kobiet dopiero w XX wieku. Tak więc tamta ówczesna wdowa po śmierci męża z dnia na dzień została praktycznie bez środków do życia i praw społecznych, zdana na pomoc, a często jałmużnę osób trzecich. Nie było wówczas socjalu choć prawo przewidywało jakieś środki ochronne, tylko, że zarówno nieskutecznie jak i w wartościach nie zapewniających egzystencji. Czy w tych okolicznościach można powiedzieć, że ta przypowieść pokazuje najwyższe wartości etyczne, czy wręcz przeciwnie? Trzeba, by jeszcze zadać sobie pytanie czyja była skarbona i na co były środki w nią wrzucane. Skarbona stała w świątyni. W tamtych czasach i w tamtym rejonie kapłani nie zajmowali się żadną działalnością charytatywną, a wyłącznie głoszeniem tez swojej religii. Pieniądze szły więc na ich utrzymanie, na ogół na znacznie wyższym poziomie niż przeciętnego obywatela i powiększanie zasobów pozwalających na zwiększenie wpływów. Jak dla mnie pozbawienie się ostatnich zasobów służących do utrzymania nie ma nic wspólnego z empatią czy etyką. Najdelikatniej można powiedzieć, że świadczy to krańcowym braku rozsądku. A jednocześnie czyn ten jest chwalony przez Jezusa. Nie ma z jego żadnej reakcji na sytuację wdowy. Nie ma potępienia, że taka sytuacja mogła zaistnieć. Nie ma potępienia, że wdowa nawet jeżeli wcześniej była jako kobieta w niewielkim stopniu człowiekiem to po śmierci męża przestała nim być całkowicie. Bo jak wnikliwie przeczytacie Ewangelię jedyne dwa prawa kobiet, które się w niej pojawiają, to prawo do rodzenia i do służebności. Albo ewangeliczny bóg był najbardziej skrajnie patriarchalny, albo twórcy ewangelii już i tak patriarchalny świat jeszcze umocnili.

A teraz o followersach. Zestawienie wdowy wrzucającej grosz z bogatymi wrzucającymi wiele,  pokazuje de facto relatywizm pieniądza w stosunku do zasobności wrzucającego. Wymiar etyczny tkwi w innej relacji. Jest to relacja dawcy i biorcy. Również w tle, a w zasadzie nie w tle, a w założeniach programowych i przekazach biorcy. Zostawmy w spokoju starożytny Rzym. Ta opowieść jest jedną z najczęściej głoszonych ewangelicznych w historii instytucji kościoła chrześcijańskiego na przestrzeni 2 tysięcy lat. Pozbawić, tak literalnie pozbawić, bo to wypracowana presja społeczna, której wdowa nie ma szans się przeciwstawić, ostatnich zasobów służących do zapewnienia jej egzystencji stało się czynem chwalebnym. To jeszcze nic. Bo za ten grosz wybudowano pałace biskupie, tak to doskonałe określenie, bo to były rezydencje z bogactwem niewyobrażalnym dla wdowy, czy w dzisiejszych czasach Belli, to nadal są rezydencje, nadal są budowane i na większy luksus może sobie pozwolić znikomy promil społeczeństwa. Za ten wdowi grosz tkwią na palcach biskupów złote pierścienie, często z drogocennymi kamieniami i bynajmniej nie tak delikatne jak damskie pierścionki, za ten grosz biskupi chodzą w purpurach ze złotymi ornamentami, za ten grosz właściciele skarbon piją wino ze złotych a skromnych wielkich kielichów, za ten grosz wokół nich kapie skromnym złotem. I można by tak wymieniać bez końca. Za ten grosz zbudowano choćby Kaplicę Sykstyńską i cały Watykan o wartości majątkowej licząc z dziełami sztuki, przewyższające aktywa najbogatszego człowieka świata. Makiaweliczne mistrzostwo świata.

Czy wobec powyższego wdowi grosz może być etyczną inspiracją do postępowania? Czy Marcin zasadnie użył ten związek frazeologiczny rozmowie z Bellą o relacjach w dawaniu i braniu? Mimo wszystko tak. Warto zdawać sobie w pełni sprawę ze wszystkiego co jest związane z wdowim groszem, ale jest on uznanym symbolem. I trudno ze względu na naszą historię znaleźć bardziej adekwatny. Można, a może trzeba budować nową historię, a wówczas być może powstaną inne symbole, zarówno nie obarczone grzechem pierworodnym ich powstania, jak wykorzystywane zgodnie z etyką.