Chianti, toscano w „11 KOBIET …”
„– Może to nie najlepsza pogoda, ale mam ochotę na włoskie czerwone wino, może chianti, może toscano.
– Czyżby we Włoszech latem nie piło się czerwonego wina? A może tam jest znacznie chłodniej? Pasują jak najbardziej, ale ja bym ci polecał wina z Piemontu. Barolo w pierwszej kolejności, a także nebbiolo d’Alba. Dobre są też barbera d’Alba lub barbera d’Asti oraz bardolino. Ale ja mam również ochotę na zimne białe wino.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strona 269, część I tomu „Czerwiec”
„… Jak ci smakowało? Które z tych czterech win najbardziej?
– Barolo jest świetne, chyba dużo barwniejsze niż jakiekolwiek chianti czy toscano, które do tej pory najbardziej lubiłam z czerwonych włoskich win. Wczorajszy czerwony burgund też był świetny, może nawet jeszcze bardziej. Prosecco, dobre prosecco, zawsze jest genialne, szczególnie w taki upał. W kategorii rozkoszowania się winem nie umywa się jednak do tego białego burgunda. Trochę szkoda, że on posłużył nam częściowo jako napój orzeźwiający, bo powinno się go pić wyłącznie dla rozkoszy podniebienia. Nie da się wybrać najlepszego z nich. Każde było najlepsze.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strona 284, część I tomu „Czerwiec”
Toscano znaczy toskański. Czyli winno dotyczyć każdego wina, które pochodzi z Toskanii, w tym też chianti. Jest to też znana marka cygar i cygaretek włoskich. Od ich nazwy pochodząca woda kolońska Tabacco Toscano. Jest też kawa Caffe Toscano Gold. Jeden z najbardziej znanych włoskich serów to Pecorino toscano. Chianti to najbardziej znane, spopularyzowane wino toskańskie, a może nawet włoskie. A Toscano chociaż obejmuje wszystkie wina z Toskanii to potocznie odnosi się do wysokiej jakości win „SuperToscano”, oczywiście o wysokich cenach, wykreowanych w latach 70-tych XX wieku. Niektóre starsze, najwyższej jakości marki toskańskich win, powszechnie, też trafiały do tej grupy. Właśnie o takich Toscano rozmawiali Agata z Marcinem. Podczas weekendu we dwoje kosztowali innych win. Raczej niemożliwe jest, by zarówno Toscano jak i Chianti w dalszych częściach powieści nie pojawiło się jeszcze w formie bardziej czynnej, czyli by bohaterowie „11 KOBIET czyli Krótki traktat o PIĘKNIE” nimi się nie delektowali. Na odczucie o jakości wina wpływ ma jego marka i własny gust, smak, powonienie. Teoretycznie im uznawana za bardziej topowa marka i wyższa cena tym wino jest doskonalsze. Akurat w przypadku „SuperToscano”, ale również wymienionego Barolo (patrz https://11kobiet.pl/jesc-pic/wina-z-piemontu-barolo-nebbiolo-dalba-barbera-dalba-barbera-dasti-bardolino/) to się sprawdza w 100%. Według mnie to najdoskonalsze włoskie wina czerwone. Chianti plasuje się niedaleko za nimi. A Toskania ma również bardzo dobre i znane białe wina. Ale o nich przy kolejnej okazji, gdy hedonistycznie pojawi się w mojej powieści.
W artykule Najpiękniejsze regiony Europy – Toskania – TOP 6 zamieściłem 6 wg mojej oceny największych perełek toskańskich, które winno się odwiedzić. Ale Toskanię można również zwiedzać stosując jako klucz odwiedzin jej regiony winiarskie. Zapewniam, że oprócz hedonistycznych doznań z kosztowania win uzupełnionych o nie mniej hedonistyczne związane z ich lokalną kuchnią, na tym szlaku można zobaczyć zarówno magiczne krajobrazy jak i bajkowe miasteczka. A zawsze można wpaść tuż obok do któregoś z większych miast, by móc je podziwiać, choć to lekko zaburza klimat rajskiej toskańskiej sielskości.
Chianti region
Mówiąc o regionie Chianti możemy mieć na myśli dwa obszary, z których jeden leży w drugim. Wszystko za sprawą winiarskiego biznesu. Aktualnie ten mniejszy zwany jest Chianti Classico i tylko z tego terenu wina noszą tę nazwę, a większy całkowity po prostu Chianti.
Chianti, a po włosku również Chianti senese, co oznacza Chianti sieneńskie, choć Chianti nie leży tylko w prowincji Siena, to kraina historyczna, a także region winiarski we Włoszech, zlokalizowany w środkowej części Toskanii, na terenie sześciu prowincji, przede wszystkim: Florencja, Siena, Arezzo, a także w niewielkich częściach prowincji: Piza, Prato i Pistoia, słynący z: uprawy winorośli, rozległych winnic, porastających tamtejsze wzgórza oraz produkcji wina chianti. W jej obrębie znajduje się Wyżyna Chianti (wł. Colline del Chianti), nazywana również Górami Chianti (wł. Monti del Chianti).
Terytorium Chianti zostało początkowo ograniczone, w XIII wieku, do gmin Gaiole in Chianti , Radda in Chianti i Castellina in Chianti , co dało początek „Lidze Chianti”. Do początku lat 30-stych XX wieku właśnie ten obszar położony w trójkącie między tymi miejscowościami, o powierzchni 386 km2, był uznawany z Chianti. To właśnie obszar Chianti Classico. Do tego obszaru pretenduje jeszcze i czasami jest zaliczana miejscowość i gmina Greve in Chianti z wioską Panzano in Chianti . W 1716 roku Wielki Książę Toskanii wydał edykt, w którym uznał granice regionu Chianti, zwanego wówczas Prowincją Chianti. Był to pierwszy na świecie dokument prawny określający granice regionu winiarskiego. Jednakże korzyści z winiarstwa i turystyki spowodowały, że w 1932, 1967 i 1996 roku obszar ulegał kolejnym powiększeniom i podziałom na kilka stref, mniejszych pod-regionów winiarskich.
Wsie Chianti charakteryzują się romańskimi kościołami i ufortyfikowanymi zamkami średniowiecznymi, śladami starożytnych wojen między Sieną i Florencją lub jak Monteriggioni są ufortyfikowaną wioska położoną na północ od Sieny, przy starożytnej Via Cassia prowadzącej do Florencji. Starożytna Via Cassia dziś zwana jest Chiantigianą. To droga kołowa o długości 61 km, wytyczona w czasach antycznych, prowadząca z Florencji do Sieny, poprzez wzgórza, winnice oraz popularne miejscowości regionu Chianti – Greve in Chianti, Panzano in Chianti oraz Castellina in Chianti. Ta trasa turystyczna jest powszechnie uznawana za jedną z najbardziej malowniczych we Włoszech. Wiedzie po pagórkowatym terenie, porośniętym winoroślą, gajami oliwnymi (oliwa z Chianti jest po winie, obok turystyki, ich drugim markowym towarem przynoszącym regionowi dochody) i cyprysowymi alejami. Przy drodze znajdują się również gospodarstwa agroturystyczne, w których można degustować, bądź zakupić lokalne wina. W okolicy usytuowanych jest wiele hoteli lub pensjonatów w zabytkowych domach z kamienia. Okolice Chiantigiany stanowiły również plan zdjęciowy wielu filmów, w których pokazywano typowo włoskie krajobrazy. Po wybudowaniu autostrady A1 z Florencji do Rzymu znaczenie komunikacyjne tej drogi zmalało niemal do zera. Obecnie jest drogą regionalną o numerze SR222.
zobacz galerię zdjęć (24)
Winnice Chianti
Sam w sobie widok winnic, zielonych „linijek” równo ułożonych jedna przy drugiej z wyraźnie zaznaczonymi odstępami w kolorze gliniastej brązowej o specyficznym odcieniu ziemi, jest czymś zachwycającym swoim pięknem i geometrią. A jeszcze z takim otoczeniem to wizja najbardziej „zielonego trawnika u sąsiada”. Miejsce, w którym chce się żyć, a przynajmniej bywać.
Chianti wino
Z winem Chianti jest podobnie jak z wieloma innymi rzeczami we Włoszech. Bywa wyśmienite. Ale patrząc z zewnątrz widzi się koszmarny, nie do ogarnięcia chaos związany z jego klasyfikacjami, podregionami winiarskimi czy nawet szczepami winogron służącymi do jego produkcji. Z jednej strony tradycja i schematy, a obok nich rozwój i stałe zmiany. Najwyraźniej tylko Włosi potrafią się w tym rozeznać i podejrzewam, że tylko ci, którzy zawodowo w tym uczestniczą. Zwykli konsumenci zapewne mają także trudności. Dlatego, choć to nie łatwe, postaram się przekazać o winie Chianti informacje podstawowe, nie zahaczając o włoski chaos.
Chianti to włoskie czerwone wino produkowane w regionie Chianti w środkowej Toskanii, głównie z winogron Sangiovese. Historycznie było kojarzone z pękatą butelką zamkniętą w słomianym koszyku, zwaną fiasco. Fiasco jest obecnie używane tylko przez kilku producentów wina. Większość Chianti jest butelkowana w butelkach o bardziej standardowym kształcie.
Od 1996 roku mieszanka dla Chianti i Chianti Classico składa się w 75–100% z Sangiovese, do 10% z Canaiolo i do 20% z dowolnej innej zatwierdzonej czerwonej odmiany winogron, takiej jak Cabernet Sauvignon , Merlot lub Syrah. Od 2006 roku w Chianti Classico zakazano stosowania białych odmian winogron, takich jak Malvasia i Trebbiano. Chianti Classico musi mieć minimalny poziom alkoholu 12% i co najmniej 7 miesięcy leżakowania w dębowych beczkach , podczas gdy Chianti Classico oznaczone etykietą riserva musi być leżakowane w winnicy przez co najmniej 24 miesiące i mieć minimalny poziom alkoholu 12,5%. Plony dla Chianti Classico są ograniczone do nie więcej niż 7,5 t/ ha. W przypadku podstawowego Chianti minimalna zawartość alkoholu wynosi 11,5%, a plony są ograniczone do 9 t/ha.
Wina Chianti Classico w młodości charakteryzują się przeważnie kwiatowym i cynamonowo korzennym bukietem. W miarę starzenia się wina mogą pojawić się aromaty tytoniu i skóry. Chianti mają tendencję do średnio-wysokiej kwasowości i średnich tanin. Podstawowe Chianti często charakteryzuje się soczystymi owocowymi nutami wiśni, śliwki i malin. Podstawowe codzienne Chianti osiągają szczyt swoich właściwości często między trzema a pięcioma latami od zbioru, przy czym najlepsze mają potencjał starzenia się przez cztery do ośmiu lat. Dobre Chianti Classico często mają potencjał starzenia się w butelce przez sześć do dwudziestu lat.
Chianti Classico to wina Chianti klasy premium, które mają tendencję do bycia średnio-ciężkimi z mocnymi taninami i średnio-wysoką do wysokiej kwasowością. Kwiatowe, wiśniowe i lekkie orzechowe nuty to charakterystyczne aromaty, przy czym wina wyrażają więcej nut w środku podniebienia i finiszu niż w przedniej części ust. Podobnie jak w przypadku Bordeaux, różne strefy Chianti Classico mają unikalne cechy. Wina Chianti Classico z obszaru Castellina mają tendencję do posiadania bardzo delikatnego aromatu i smaku, wina Castelnuovo Berardegna mają tendencję do bycia najbardziej dojrzałymi i najbogatszymi w smaku, wina z Gaiole mają tendencję do charakteryzowania się strukturą i mocnymi taninami, podczas gdy wina z obszaru Greve mają tendencję do posiadania bardzo skoncentrowanych smaków.
W obrębie Chianti DOCG (najwyższej klasy wina) istnieje osiem zdefiniowanych podstref, które mogą umieszczać to oznaczenie na etykiecie wina. Wina oznaczone po prostu jako Chianti są wytwarzane albo z mieszanki z tych podstref, albo zawierają winogrona z obszarów peryferyjnych nieznajdujących się w granicach podstrefy. Podstrefy to (od północy zgodnie z ruchem wskazówek zegara):
– Colli Fiorentini, które znajduje się na południe od miasta Florencja – 905 hektarów;
– Chianti Rufina w północno-wschodniej części strefy położonej wokół gminy Rufina – 740 ha;
– Classico w centrum Chianti, w prowincjach Florencja i Siena – 7140 ha;
– Colli Aretini w prowincji Arezzo na wschodzie – 649 ha;
– Colli Senesi na południe od Chianti Classico na wzgórzach Sieny, która jest największą z podstref i obejmuje również obszary Brunello di Montalcino i Vino Nobile di Montepulciano – 3550 ha;
– Colline Pisane, najbardziej wysunięta na zachód podstrefa w prowincji Piza – 150 ha;
– Montespertoli położone w Colli Fiorentini wokół gminy Montespertoli – 57 ha;
– Montalbano w północno-zachodniej części strefy obejmującej Carmignano DOCG – 318 ha;
i dodatkowo w strefach peryferyjnych 10324 ha produkujących podstawowe Chianti.
Każdy z tych podregionów ma wskaźniki i normy charakteryzujące uprawy winorośli i samo wino:
– Maksymalna produkcja winogron w tonach na hektar;
– Maksymalna ilość winogron w kg na krzew;
– Minimalna liczba winorośli na hektar;
– Minimalny wiek winnic;
– Minimalna zawartość alkoholu;
– Minimalny okres starzenia się (dojrzewania).
Nie spełnienie tych norm nie pozwala na dopuszczenia wina do sprzedaży pod nazwą Chianti.
Toskańskie regiony winnic
Region Toskanii jest piątym co do wielkości regionem Włoch. Graniczy od północnego zachodu z Ligurią, od północy z Emilią-Romanią, od wschodu z Umbrią, a od południa z Lacjum. Na zachodzie znajduje się Morze Tyrreńskie, które nadaje temu obszarowi ciepły klimat śródziemnomorski. Teren jest dość pagórkowaty (ponad 68% powierzchni), przechodzący w Apeniny wzdłuż granicy z Emilią-Romanią. Wzgórza łagodzą letnie upały, a wiele winnic zasadzono na wyższych wysokościach zboczy wzgórz. Winogrona Sangiovese lepiej rosną, gdy mogą otrzymać więcej bezpośredniego światła słonecznego, co jest zaletą licznych winnic na zboczach wzgórz w Toskanii. Większość winnic w regionie znajduje się na wysokościach 150–500 metrów. Większe wysokości zwiększają również dobowe wahania temperatury, co pomaga winogronom zachować równowagę cukrów i kwasowości, a także ich właściwości aromatyczne.
zobacz galerię zdjęć (25)
Winnice Toskanii
Po Piemoncie i Veneto, Toskania produkuje trzecią co do wielkości ilość win jakości DOC/G. Toskania jest trzecim najbardziej obsadzonym regionem Włoch (po Sycylii i Apulii), ale ósmym pod względem ilości produkcji. Dzieje się tak częściowo dlatego, że gleba Toskanii jest bardzo uboga, a producenci kładą nacisk na niskie plony i wyższy poziom jakości wina. Ponad 80% produkcji w regionie przypada na wino czerwone.
41 toskańskich ośrodków DOC i 11 ośrodków DOCG rozlokowanych jest na terenie dziesięciu prowincji regionu.
Toscano wino
Winogrona Sangiovese są najbardziej znanymi winogronami Toskanii. Cabernet Sauvignon jest uprawiany w Toskanii od ponad 250 lat, ale dopiero niedawno zaczął być kojarzony z tym regionem ze względu na powstanie SuperTuscan. Inne międzynarodowe odmiany występujące w Toskanii to Cabernet, Chardonnay, Merlot, Pinot noir, Sauvignon blanc i Syrah. Spośród wielu lokalnych czerwonych odmian winogron Canaiolo, Colorino, Malvasia nera i Mammolo są najszerzej uprawiane. W przypadku toskańskich białych win, Trebbiano jest najszerzej uprawianą odmianą, a następnie Malvasia, Vermentino i Vernaccia.
SuperTuscan
SuperTuscan to nieoficjalna kategoria win toskańskich, nieuznawana we włoskim systemie klasyfikacji win. Chociaż niezwykle wiele win podaje się za „pierwszym SuperTuscan”, ten zaszczyt należy do Sassicaia, pomysłu markiza Mario Incisa della Rocchetta, który zasadził Cabernet Sauvignon w swojej posiadłości Tenuta San Guido w Bolgheri w 1944 roku. Przez wiele lat było to osobiste wino markiza, aż do rocznika 1968, kiedy to zostało wprowadzone na rynek w 1971 roku. Rozwój SuperTuscan ma również swoje korzenie w restrykcyjnych praktykach DOC w strefie Chianti sprzed lat 90. W tym czasie Chianti mogło składać się nie więcej niż w 70% z Sangiovese i musiało zawierać co najmniej 10% jednego z lokalnych białych winogron. Producenci, którzy odstąpili od tych przepisów, nie mogli używać nazwy Chianti na etykietach swoich win i byli klasyfikowani jako vino da tavola (wino stołowe) – najniższe oznaczenie wina we Włoszech. W latach 70-tych rynek konsumencki win Chianti cierpiał, a wina te były powszechnie postrzegane jako pozbawione jakości. Wielu toskańskich producentów wina uważało, że mogliby produkować wino lepszej jakości, gdyby nie przeszkadzały im przepisy DOC.
Zamiast polegać na rozpoznawalności nazwy regionu Chianti, producenci SuperTuscan starali się stworzyć markę wina, która byłaby rozpoznawalna przez konsumentów dzięki własnym zaletom. Pod koniec lat 80-tych trend tworzenia wysokiej jakości win nie-DOC rozprzestrzenił się na inne regiony Toskanii, a także Piemont i Veneto. Modyfikacja przepisów Chianti DOC miała na celu „skorygowanie” problemów SuperTuscan, tak aby wiele oryginalnych SuperTuscan kwalifikowało się teraz jako standardowe DOC/G Chianti. Pionierska Sassicaia została doceniona dzięki własnemu ekskluzywnemu Bolgheri Sassicaia DOC. Oprócz bazy winogron Sangiovese, wiele znanych SuperTuscan bazuje na „Bordeaux-blend”, czyli połączeniu winogron typowych dla Bordeaux (zwłaszcza Cabernet Sauvignon i Merlot).
Vino Santo
Toskania produkuje w większości wina wytrawne czerwone. Doskonałym i znanym odstępstwem od reguły jest Vino Santo – Święte wino. Chociaż Toskania nie jest jedynym włoskim regionem produkującym passito (wino z wysuszonych rodzynek) deserowe wino Vin Santo, toskańskie wersje wina są cenione i poszukiwane przez konsumentów. Najbardziej znana biała wersja pochodzi z Chianti Classico i jest produkowana z mieszanki Trebbiano i Malvasia Bianca. Czerwone i różowe style są również produkowane głównie na bazie winogron Sangiovese. Wina są leżakowane w beczkach przez co najmniej trzy lata, cztery, jeśli ma to być Riserva.
Vernaccia di San Gimignano
Kolejny wyjątek potwierdzający regułę. Genialny wyjątek. Ilekroć jestem w San Gimignano, albo jego okolicy, to muszę się zaopatrzyć w jakieś buteleczki tego wina. A bywam tam w zasadzie przy prawie każdej wizycie w Toskanii.
Vernaccia di San Gimignano to białe wino produkowane z winogron Vernaccia z okolic San Gimignano. W 1966 roku było to pierwsze białe wino, które otrzymało oznaczenie DOC. Takie wino produkowane jest w tym regionie od ponad siedmiu stuleci. Wino jest wytrawne i pełne, z ziemistymi nutami miodu i minerałów.
Cechy charakterystyczne Vernaccia di San Gimignano:
- Kolor: słomkowożółty, z wiekiem przechodzący w złoty
- Zapach: lekki i przenikliwy
- Smak: suchy, z lekko gorzkawym posmakiem
- Cukier: maks. pozostałość 4 g/l
- Kwasowość całkowita: min. 5 g/l
- Zawartość alkoholu: min. 11%. Dla wina „Riserva” 11,50%.
Bolgheri
Region DOC Bolgheri w prowincji Livorno jest miejscem pochodzenia jednego z oryginalnych win SuperTuscan, Sassicaia. Z regionu DOC Bolgheri pochodzi również wino SuperTuscan Ornellaia oraz Tignanello z Marchesi Antinori. Do najbardziej znanych producentów „SuperTuscan” należą Tenuta San Guido, który produkuje Sassicaia, Tenuta Dell’Ornellaia, który produkuje Ornellaia, Ca’Marcanda z Gaja, Guado al Tasso z Antinori i I Greppi , którzy produkują Greppicaia.
Bolgheri to wieś i w gminie Castagneto Carducci, w prowincji Livorno w Toskanii.
Brunello di Montalcino
Brunello to nazwa lokalnej odmiany Sangiovese, która jest uprawiana wokół wioski Montalcino. Położone na południe od strefy Chianti Classico pasmo Montalcino jest bardziej suche i cieplejsze niż Chianti. Monte Amiata osłania ten obszar przed wiatrami wiejącymi z południowego wschodu. Wiele winnic w tym regionie znajduje się na zboczach wzgórz prowadzących w stronę góry na wysokość około 500 m, chociaż niektóre winnice można znaleźć w niżej położonych obszarach. Wina z regionów północnych i wschodnich dojrzewają wolniej i dają bardziej perfumowane i lżejsze wina. Regiony południowe i zachodnie są cieplejsze, a powstałe tam wina są zazwyczaj bogatsze i bardziej intensywne. Odmiana Brunello Sangiovese dojrzewa łatwo, produkując wina o głębokim kolorze, ekstrakcie, bogactwie z pełnym ciałem i dobrą równowagą tanin. Wina Brunello di Montalcino muszą być leżakowane przez co najmniej cztery lata przed wypuszczeniem na rynek, a wina riserva wymagają pięciu lat. Brunello są zazwyczaj bardzo zwarte i garbnikowe w młodości, potrzebują co najmniej dekady lub dwóch, zanim zaczną mięknąć, a wina z doskonałych roczników mają potencjał, aby dobrze smakować po 50 latach.
Montalcino to nie tylko wino Brunello di Montalcino, to również piękna miejscowość. Z szansą na pojawienie w mojej powieści.
Nobile di Montepulciano
Vino Nobile di Montepulciano („szlachetne wino z Montepulciano”) DOCG obejmuje czerwone wino z regionu Montepulciano. Wino otrzymało swoją nazwę w XVII wieku, kiedy było ulubionym winem toskańskiej szlachty. Montepulciano położone jest w południowo-wschodniej części Toskanii. Klimat regionu jest silnie uzależniony od morza. Wina muszą być leżakowane dwa lata przed wypuszczeniem na rynek, a jeśli mają być riserva, to jeszcze rok . Ostatnie wykorzystanie beczek z francuskiego dębu zwiększyło intensywność i ciało win, które charakteryzują się owocami śliwkowymi, nutami migdałowymi i gładkimi taninami.
Montepulciano podobnie jak Montalcino jest warte odwiedzenia nie tylko ze względu na Nobile de Montepulciano. Podobnie więc jest szansa, że akcja „11 KOBIET czyli Krótki traktat o PIĘKNIE” może w dalszej części i tam się przenieść, choć na chwilę.
Carmignano
Carmignano to włoski region winiarski położony w Toskanii, którego centrum stanowi miasto Carmignano, w pobliżu Prato, około 16 kilometrów na północny zachód od Florencji. Znane z jakości swoich win od czasów średniowiecza, Carmignano zostało oznaczone przez Wielkiego Księcia Toskanii jako jeden z najlepszych obszarów produkcji wina w Toskanii i otrzymało specjalną ochronę prawną w 1716 roku. W XIX wieku producenci z regionu Carmignano rozwinęli tradycję mieszania Sangiovese z Cabernet Sauvignon, na długo zanim ta praktyka została wykorzystana w SuperTuscan w końcu XX wieku. Niska wysokość regionu (50-200 m npm) powoduje, że wina na bazie szczepu Sangiovese mają niższą kwasowość i bardziej wyraziste taniny niż te związane z innymi toskańskimi regionami winiarskimi, takimi jak Chianti Classico. Wina Carmignano są na ogół średnio zbudowane, a część Cabernet w mieszance nadaje winom czekoladowe nuty owocowe i potencjał starzenia.
* * *
To cztery najbardziej znane gatunki włoskiego czerwonego Toscano. Oczywiście tych bardzo dobrych i dobrych jest jeszcze sporo. Ale właśnie te cztery to świetne marki. Według mojej wiedzy i gustu to jedne z najlepszych gatunków czerwonych włoskich win. Śmiało można je polecić. Jedyną ich wadą są wysokie ceny, czasami nawet kosmicznie wysokie. Za jakość i markę trzeba zapłacić. Podobnie jak w przypadku piemonckiego Barolo. Nawet jeżeli zakupimy jedno z tych czterech Toscano z nie najwyższej półki to i tak, jeżeli gustujemy w czerwonych winach, doznamy hedonistycznej rozkoszy smakując się w nim.