Wina z Piemontu - Barolo, Nebbiolo d'Alba, Barbera d'Alba, Barbera d'Asti, Bardolino w „11 KOBIET …”
"– Może to nie najlepsza pogoda, ale mam ochotę na włoskie czerwone wino, może chianti, może toscano.
– Czyżby we Włoszech latem nie piło się czerwonego wina? A może tam jest znacznie chłodniej? Pasują jak najbardziej, ale ja bym ci polecał wina z Piemontu. Barolo w pierwszej kolejności, a także nebbiolo d’Alba. Dobre są też barbera d’Alba lub barbera d’Asti oraz bardolino. Ale ja mam również ochotę na zimne białe wino.
…
Kupiliśmy więc osiem butelek wina i musiałem je zatargać do jej mieszkania. Bardzo lubię czerwone wina z Piemontu.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strona 269, część I tomu „Czerwiec”
„– Napijmy się w końcu dobrego czerwonego wina. Wino podobno podnosi ciśnienie, ale w tym wypadku może tylko obniżyć. Barolo to królowa Piemontu. Nic innego w tej sytuacji nie przystoi.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strona 280, część I tomu „Czerwiec”
„– … Jak ci smakowało? Które z tych czterech win najbardziej?
– Barolo jest świetne, chyba dużo barwniejsze niż jakiekolwiek chianti czy toscano, które do tej pory najbardziej lubiłam z czerwonych włoskich win. Wczorajszy czerwony burgund też był świetny, może nawet jeszcze bardziej. Prosecco, dobre prosecco, zawsze jest genialne, szczególnie w taki upał. W kategorii rozkoszowania się winem nie umywa się jednak do tego białego burgunda. Trochę szkoda, że on posłużył nam częściowo jako napój orzeźwiający, bo powinno się go pić wyłącznie dla rozkoszy podniebienia. Nie da się wybrać najlepszego z nich. Każde było najlepsze.”
Pierwszy rozdział z cyklu „Agata”, strona 284, część I tomu „Czerwiec”
W Polsce spożywa się przede wszystkim tanie wina. I nie mam na myśli głównego produktu spożywanego „na ławeczce” w serialu Ranczo, a wina importowane. Dotyczy to przede wszystkim win importowanych. Zarówno z państw największych, a zarazem najbardziej uznanych europejskich producentów wina takich jak Włochy, Hiszpania, Francja, Portugalia, Niemcy i Austria, państw wywodzących się z dawnego bloku wschodniego, z których wina były niemal jedynymi dostępnymi u nas w kraju w minionych czasach, takich jak Węgry, Rumunia, Bułgaria, Mołdawia czy Gruzja oraz win z tak zwanego Nowego Świata czyli z USA, Argentyny, Chile, Australii, RPA czy Nowej Zelandii. Szczególnie z tego ostatniego obszaru sprowadzamy przede wszystkim tanie wina. Wynika to po części z popularnej maksymy, że najlepsze jest wino tanie i dobre, bo jest tanie i dobre, po części z zamożności polskiego konsumenta, po części braku tradycji picia wina, a po części polityki wielkich sieci handlowych, które nastawione są na minimalizację cen i maksymalizację obrotów. A wina kupujemy przede wszystkim w super marketach i sieciach handlowych. Wyspecjalizowanych sklepów z faktycznie wartościowymi winami jest niewiele i mieszczą się niemal wyłącznie w dużych miastach. Dobre wino, ze wszystkich tych przyczyn, ma trudności by trafić pod strzechy. Ale bynajmniej nie całkowicie odmiennie jest choćby we Włoszech, Hiszpanii, Francji czy Grecji, w krajach, w których od wieków wino jest jednym z podstawowych nie tylko trunków, a napojów. Tam też wolumenowo, może w mniejszym wymiarze, dominuje tanie wino sprzedawane w sieciach handlowych. Ale tam pija się również wina nie tylko z najniższej półki w knajpkach prawie do każdego posiłku, albo dla samego wina. A tradycja spędzania czasu w knajpkach jest pod każdym względem wielokrotnie mocniejsza niż u nas. Trzeba też pamiętać, że średnia wartość portfela w tych krajach jest większa niż u nas, a jednocześnie w przedziale tanich win, bardzo wiele z nich jest tańszych niż w Polsce w cenach bezwzględnych.
Bardzo słabo znamy się na winach. Nasze przekonania często są błędne. Co do gatunków wina i regionów, z których pochodzą. Tak właśnie jest z winami z Piemontu. Piemont posiada 19 rodzajów win jakości DOCG na 78 z całych Włoch, czyli najwięcej. Następne Veneto ma 14 takich win, Toskania ma 11, a kolejne regiony włoskie co najwyżej 5, a na przykład Apulia 4, Sycylia tylko jedno, zaś Kalabria żadnego. A najbardziej popularne u nas są wina z Veneto i południa Włoch czyli Apulii, Kalabrii i Sycylii. A uznawane za najlepsze toskańskie. Wina z Piemontu są mało znane, a są świetne. Z Piemontu pochodzi kilka rodzajów rewelacyjnego wina, przede wszystkim czerwonego, nie tylko z normą DOCQ. Część z nich to wysoka półka cenowa, część średnia. Stąd mała popularność w supermarketach, choć i tam czasami się zdarzają. Albo jako wina luksusowe i wówczas najdroższe w sklepie, albo najtańsze z danego rodzaju, a jednocześnie ze średniej półki cenowej w markecie.
Z winami z Piemontu pierwszy raz styczność miałem mniej więcej trzydzieści lat temu podczas kilkudniowej podroży służbowo-turystycznej do północno-zachodnich Włoch. Miałem okazję, by pokosztować wiele ich rodzajów, większość znanych i popularnych tam i kilka z najwyższą normą DOCG. Okazja przerodziła się w doznania hedonistycznej rozkoszy, zachwyt nad nimi i pewnego rodzaju uwielbienie. Miłość do czerwonych piemonckich win pozostała mi do dziś. Tak jak i subiektywne przekonanie, że to jedne z najlepszych win na świecie. Niewątpliwie jest w tym trochę nostalgii, pamięci o ciekawych i miłych doświadczeniach związanych z tamtą podróżą. Analogicznie mam z francuskimi winami przede wszystkim z Burgundii, ale także Alzacji, Doliny Rodanu, czy Loary oraz włoskimi z Toskanii i Veneto. Ale Piemont i Burgundia były pierwsze, Burgundia nawet z 10 lat przed Piemontem. W obu tych regionach miałem okazję skosztować naprawdę zacnych trunków. W Piemoncie niewątpliwie więcej. Wina z Piemontu nie są tymi, które najczęściej piję. To rarytas pity przeze mnie od święta. Co ciekawe, znacznie częściej pijam je we Włoszech, podczas wakacyjnych wyjazdów niż w kraju. To z jednej strony kwestia korzystniejszych cen, a z drugiej miejsca. Czy to w knajpce, czy zakupione w sklepie, w tamtejszym szeroko rozumianym klimacie stanowią jeszcze milsze doznania, wychodzące poza proste smakowe.
Marcin wymienił w rozmowie z Agatą pięć rodzajów piemonckich czerwonych win Barolo, Nebbiolo d’Alba, Barbera d’Alba, Barbera d’Asti, Bardolino. Nie wszystkie są z najwyższej półki. Nie wszystkie mają normę jakości DOCG. Ale wszystkie są bardzo zacne. Z czerwonych jest jeszcze kilka piemonckich posiadających DOCG. Ze znanych mi i tych które lubię jeszcze Barberesco i Dolcetto. Szczególnie to drugie zasługiwało by się znaleźć na jego liście. Nawet kosztem Bardolino, które z wymienionych bywa najpośledniejsze czy którejś Barbery. Tym bardziej, że jest wyraźnie inne od pozostałych. A Barolo, Nebbiolo i Barbaeresco stanowią tą samą grupę. Najwidoczniej podczas pisania rozdziału Agata i scen z włoskim czerwonym winem z Piemontu doznałem pomroczności i z niewidomych przyczyn pominąłem te dwa doskonałe rodzaje wina. Obiecuję, że nadrobię to przy pisaniu kolejnych powieści, a może opowiadań.
Winnice Piemontu
Sam Piemont wydawał mi się jednym z najmniej ciekawych regionów Włoch. Nie ma dostępu do morza. Obok Lombardii to najbardziej uprzemysłowiony region Włoch. Ma całkiem ładne miasteczka, ale w innych regionach są bez porównania bardziej urokliwe. Turyn stolica regionu też wydawał mi się mało atrakcyjnym, choćby w stosunku do Mediolanu, Wenecji, Florencji, Genui czy Bolonii, czyli stolic najbliższych większych regionów we Włoszech. Fakt, na zachodzie i północy ma cudowne Alpy. Ale we Włoszech cudowne góry są w większości regionów.
Głównym atutem Piemontu jest wiejski wyżynny pagórkowaty krajobraz z winnicami. W swoim pięknie porównywalny jest z tym najbardziej znanym toskańskim. Jest trochę inny. W poszukiwaniu tych najpiękniejszych warto zasięgnąć języka u lokalnych przewodników. A wówczas możemy ujrzeć bezkres wzgórz, trochę jak wzburzone morze z falami, tylko, że przede wszystkim zielonymi. Zielonymi zielenią winnic. W Piemoncie w tych najbardziej winnych regionach winnica jest przy winnicy. Stosunkowo mało jest pól, łąk czy lasów. A równiutko, wyraźnie widoczne, rzędy krzewów winorośli to cudny widok.
W Piemoncie regiony winne są niemal wszędzie oprócz alpejskiego zachodu i północy, choć najwięcej jest ich w centrum regionu i tam zajmują największą powierzchnię. Te wymienione przez Marcina rodzaje win, oprócz Bardolino, które w wersji classico pochodzi z okolic miejscowości Bardolino nad Jeziorem Garda w Regionie Veneto, a nie z Piemontu, pochodzą a prowincji Asti i prowincji Cuneo, dwóch sąsiadujących ze sobą włoskich „powiatów”, a jeszcze dokładniej z okolic odległych od siebie o trzydzieści kilometrów miasteczek Asti i Alba.
Barolo
Barolo określane jest często jako królowa włoskich win lub piemonckich win. Zwróćmy uwagę, że zarówno wino, jak i Barolo jest w języku polskim rodzaju nijakiego, a używa się w stosunku do niego żeńskiego określenia królowa. To analogicznie jak ze słowem samochód w języku francuskim. Une voiture. Też rodzaj żeński. Ona. Dla Francuzów samochód jest nią. Dla Włochów najlepsze wino to też ona. Mimo wielu wieków patriarchatu w naszej cywilizacji, to co najpiękniejsze, najciekawsze, najbardziej atrakcyjne i najwartościowsze na ogół zyskuje kobiece określenia.
Nazwa wina Barolo pochodzi od niewielkiej miejscowości Barolo – ok. 750 mieszkańców, wokół której rosną winnice dające to wino.
Barolo to czerwone wino Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG) produkowane w północnych Włoszech w regionie Piemontu. Jest wytwarzane z winogron nebbiolo.
Strefa produkcji obejmuje gminy Barolo, Castiglione Falletto, Serralunga d’Alba oraz części gmin Cherasco, Diano d’Alba, Grinzane Cavour, La Morra, Monforte d’Alba, Novello, Roddi, Verduno, wszystkie w prowincja Cuneo, na południowy zachód od Alby. Chociaż przepisy produkcyjne zawsze przewidywały, że winnice muszą być zlokalizowane na zboczach wzgórz, najnowsza wersja kodeksu produkcyjnego opublikowana w 2010 r. idzie dalej, kategorycznie wykluczając dna dolin, obszary wilgotne i płaskie, obszary bez wystarczającej ilości światła słonecznego oraz obszary z pełną jego ekspozycją.
Barolo jest często opisywane jako posiadające aromat smoły i róż, a wina są znane ze swojej zdolności do pozytywnego starzenia się i zazwyczaj przybierają rdzawy odcień w miarę dojrzewania. Barolo musi leżakować przez co najmniej 36 miesięcy po zbiorach przed wypuszczeniem na rynek, z czego co najmniej 18 miesięcy musi być w drewnie. Po poddaniu leżakowaniu przez co najmniej pięć lat przed wypuszczeniem na rynek, wino może być oznaczone jako Riserva.
Strefa Barolo znajduje się 3 km na południowy zachód od strefy Barbaresco. W strefie tej znajdują się jeszcze tylko winnice Diano d’Alba obsadzone Dolcetto między twierdzami nebbiolo. W porównaniu ze strefą Barbaresco, strefa Barolo jest chłodniejsza i znajduje się na wyższych wysokościach, wznosząc się prawie 50 m nad Barbaresco. Zbiór późno dojrzewających winogron nebbiolo odbywa się zwykle od początku do połowy października. Położona pośród wzgórz Langhe strefa Barolo jest zbiorem różnych mezoklimatów, rodzajów gleby, wysokości i ekspozycji, które mogą mieć wyraźny wpływ na rozwój winogron nebbiolo i powstającego z nich wina Barolo.
Dzisiejsza strefa Barolo znajduje się nieco ponad 11 km na południowy zachód od Alby. Chociaż jest prawie 3 razy większa od pobliskiej strefy Barbaresco, nadal jest stosunkowo mała i ma tylko 8,0 km szerokości w najszerszym miejscu.
Wino Barolo jest produkowane z odmiany winorośli nebbiolo z zatwierdzonymi klonami Lampia, Michet i Rosé. Grona są ciemnoniebieskie i szarawe z obfitym woskiem, który ubiera winogrona. Ich forma jest wydłużona i piramidalna, z małymi, kulistymi winogronami i solidną skórką. Liście są średniej wielkości z trzema lub pięcioma płatami. W porównaniu z rocznym cyklem wzrostu innych piemonckich odmian winorośli, nebbiolo jest jedną z pierwszych odmian, które tworzą pąki i dojrzewają później, a zbiory odbywają się od połowy do końca października.
Barolo to zwykle bogate, głęboko skoncentrowane, pełne wina z wyraźnymi taninami i kwasowością. Wina są prawie zawsze lekko zabarwione, od rubinowego do granatowego w młodości, do bardziej ceglastych i pomarańczowych odcieni w miarę starzenia. Barolo nigdy nie są nieprzejrzyste. Barolo mają potencjał dla szerokiej gamy złożonych i egzotycznych aromatów, z nutami smoły i róż. Inne aromaty kojarzone z Barolo to kamfora, czekolada, suszone owoce, eukaliptus, skóra, lukrecja, mięta, morwy, śliwki, przyprawy korzenne, truskawki, tytoń, trufle białe oraz suszone i świeże zioła. Garbniki wina dodają tekstury i służą do zrównoważenia od umiarkowanego do wysokiego poziomu alkoholu (minimum 13%, ale najczęściej powyżej 15%).
Przedział cenowy w Polsce 98-1309 zł, przede wszystkim 200-500 zł
Nebbiolo d’Alba
Nebbiolo to włoska odmiana czerwonych win głównie kojarzona z rodzimym regionem Piemontu, gdzie wytwarza się wina Denominazione di Origine Controllata e Garantita (DOCG) Barolo, Barbaresco, Roero, Gattinara, Carema i Ghemme. A także po prostu Nebbiolo tak jak przede wszystkim Nebbiolo d’Alba, aczkolwiek właśnie to nie ma oznakowania DOCG. Uważa się, że Nebbiolo wywodzi swoją nazwę od włoskiej nebbia lub piemonckiej nebia, co oznacza „mgła”. Podczas winobrania, które zwykle ma miejsce pod koniec października, nad Langhe zapada głęboka, intensywna mgła. Alternatywne wyjaśnienia odnoszą się do przypominającej mgłę sino-zielonej zasłony, która tworzy się nad jagodami, gdy osiągają one dojrzałość. Być może nazwa pochodzi od włoskiego słowa nobile – szlachetny. Nebbiolo produkuje wina czerwone o jasnym zabarwieniu, które w młodości mogą być silnie garbnikowe z zapachami smoły i róż. Z wiekiem wina nabierają charakterystycznego ceglasto-pomarańczowego odcienia na krawędzi kieliszka i dojrzewają, ujawniając inne aromaty i smaki, takie jak fiołki, dzikie zioła, wiśnie, maliny, trufle, tytoń i suszone śliwki. Wina Nebbiolo mogą wymagać lat leżakowania, aby zrównoważyć garbniki z innymi cechami.
W porównaniu z rocznym cyklem wzrostu innych piemonckich odmian winorośli, Nebbiolo jest jedną z pierwszych odmian, która tworzy pąki i ostatnią, która dojrzewa, a zbiory odbywają się od połowy do końca października. W niektórych rocznikach producenci są w stanie zebrać i zakończyć fermentację sąsiednich sadzonek Barbera i Dolcetto jeszcze przed zbiorem Nebbiolo.
Podobnie jak wiele odmian o starożytnym rodowodzie, winorośl Nebbiolo jest genetycznie niestabilna i podatna na mutacje . W 2001 roku zidentyfikowano około 40 różnych klonów Nebbiolo. Trzy główne szczepy używane do produkcji wina to Lampia, Michet i Rosé Nebbiolo.
Nebbiolo było uprawiane na 5993 hektarach ziemi na całym świecie w 2010 roku, w tym na 457 hektarach w Piemoncie, gdzie stanowi podstawę wielu regionów najbardziej znanych, w tym Barolo, Barbaresco, Gattinara, Ghemme i Nebbiolo d’Alba. Pomimo prestiżu i uznania wina na bazie Nebbiolo, daleko mu do bycia najczęściej uprawianym szczepem w Piemoncie. W 2010 roku wyprodukowano w Piemoncie 125 000 hektolitrów tego wina, co stanowiło nieco ponad 3% całej produkcji Piemontu. Poza Piemontem Nebbiolo występuje w sąsiednich regionach: Donnaz w Val d’Aosta oraz Valtellina i Franciacorta w Lombardii.
Poza Włochami producenci w Stanach Zjednoczonych eksperymentują z nasadzeniami o łącznej powierzchni 68 hektarów w Kalifornii, Waszyngtonie, Oregonie, a nawet w Wirginii. W północnym regionie Baja California w Meksyku 180 hektarów. W Argentynie jest 49 hektarów zasadzonych w prowincji San Juan, a w Australii w regionie King Valley w Victorii 98 hektarów nasadzeń Nebbiolo. Nebbiolo jest również uprawiane w mniejszych ilościach w RPA, Urugwaju i Chile.
Wina wytwarzane z Nebbiolo charakteryzują się dużymi ilościami kwasowości i garbników. Większość przykładów to wina stworzone do starzenia, a niektóre z najwyższej jakości roczników wymagają znacznego wieku (co najmniej dekady lub więcej), zanim staną się smaczne dla jego amatorów wino. Mogą dojrzewać ulepszając się w butelce przez ponad 30 lat. Podczas gdy Barolo i Barbaresco wydają się być najcięższymi i najbardziej wymagającymi starzenia, wina produkowane w stylu modernistycznym stają się bardziej przystępne w młodym wieku. Lżejsze style od Carema, Langhe i Gattinara wydają się być gotowym napojem w ciągu kilku lat od rocznika. Także Nebbiolo d’Alba.
Przedział cenowy w Polsce 43,90-209,00 zł, przede wszystkim 70-150 zł
Barbera d'Alba i Barbera d'Asti
Barbera to czerwona włoska odmiana winorośli, która od 2000 roku była trzecią najczęściej sadzoną czerwoną odmianą winogron we Włoszech (po Sangiovese i Montepulciano). Daje dobre plony i jest znana z głębokiego koloru, pełnego „body”, niskiej zawartości garbników i wysokiego poziomu kwasowości.
Najbardziej znaną apelacją jest DOCG Barbera d’Asti. Najwyższej jakości wina Nizza DOCG są produkowane w podstrefie Barbera d’Asti. Młode wina oferują bardzo intensywny aromat świeżych czerwonych wiśni i jeżyn. W najlżejszych wersjach nuty wiśni, malin i jagód oraz z nutami jeżyny i wiśni w winach z bardziej dojrzałych winogron.
W Piemoncie winorośl była ceniona za wielkość zbiorów i zdolność dojrzewania dwa tygodnie wcześniej niż Nebbiolo, nawet w winnicach o mniej niż idealnej ekspozycji. Pozwoliło to winiarzom z Piemontu w regionach takich jak Alba przekazać swoje najlepsze miejsca trudniejszemu w uprawie Nebbiolo i nadal produkować wysokiej jakości wino z Barbera, które można było spożywać wcześniej, nim Nebbiolo dojrzeje. Winobranie Barbera zwykle ma miejsce na przełomie września i października, zwykle dwa tygodnie po zbiorze Dolcetto.
Północno-zachodnie Włochy są ojczyzną winiarstwa Barbera, ale włoscy imigranci rozpowszechnili ją w większości Nowego Świata, gdzie jej kwasowość jest ceniona w winach mieszanych ze względu na „świeżość”, którą nadaje. Barbera występuje w północno-zachodniej części Włoch, zwłaszcza w Monferrato i w mniejszym stopniu dalej na południe. Prawie połowa wszystkich nasadzeń winorośli w Piemoncie to Barbera. Lubi takie same warunki jak Nebbiolo, ale te drugie są bardziej opłacalne. Osiągają prawie dwukrotnie wyższą cenę, dlatego są uprawiany na najlepszych lokalizacjach. Wcześniej dojrzewająca Barbera jest uprawiana na chłodniejszych niższych zboczach poniżej Nebbiolo i innych drugorzędnych miejscach. To wyjaśnia, dlaczego wokół Alby uprawia się stosunkowo mało odmiany Barbera, gdzie wina są uprawnione pod nazwą Barbera d’Alba. Tak więc najbardziej znaną Barberą jest DOCG of Barbera d’Asti.
W 2010 r. we Włoszech Barberą obsadzono 20 524 hektarów, co czyniło ją szóstą najczęściej sadzoną odmianą czerwonych winogron we Włoszech. W regionie Piemontu Barbera jest szeroko uprawiana w regionie Alba Langhe oraz w regionach Asti i Monferrato. Chociaż nie ma oficjalnie określonego regionu Classico, takiego jak Chianti Classico, region prowincji Asti między miastami Nizza Monferrato, Vinchio, Castelnuovo Calcea, Agliano, Belveglio i Rocchetta są uważane wśród mieszkańców za „serce” Barbera w Piemoncie. Wina Barbera d’Asti są zwykle jasne i eleganckie, podczas gdy Barbera d’Alba ma zwykle głęboki kolor z bardziej intensywnymi, mocnymi owocami.
Poza Piemontem Barbera występuje w całych Włoszech, często jako składnik masowych mieszanek vino da tavola.
Poza Włochami rzadko występuje w Europie, z wyjątkiem małych nasadzeń w Grecji, Rumunii i nadmorskim regionie Primorska w Słowenii.
Barbera d’Alba – przedział cenowy w Polsce 45,00-155,00 zł, przede wszystkim 70-120 zł
Barbera d’Asti – przedział cenowy w Polsce 39,00-188,50 zł, przede wszystkim 70-120 zł
Bardolino
Bardolino i Bardolino Superiore to włoskie wina czerwone produkowane wzdłuż łańcucha wzgórz morenowych w regionie Veneto czyli Wenecji Euganejskiej (czyli owszem z północy Włoch, ale nie z Piemontu jak sugerował w swojej wypowiedzi Marcin) w prowincji Werona na wschód od jeziora Garda. Bardolino bierze swoją nazwę od miasta Bardolino nad brzegiem jeziora Garda i otrzymało status DOC w 1968 roku. Superiore jest mocniejszym winem dojrzewającym i zostało awansowane do statusu DOCG. w 2001 roku. Mieszanka winogron użytych do produkcji wina to przede wszystkim Corvina, Rondinella i Molinara.
Region winiarski położony jest na południowo-wschodnim brzegu jeziora Garda. Strefa classico otacza miasta Bardolino, Affi, Cavaion, Costermano, Garda i Lazise.
Poza strefą classico na południu znajdują się płaskie, żyzne równiny, na których z wysokich plonów winogron produkowane jest wino Bardolino. Około 45% produkcji pochodzi z regionu Bardolino Classico, ale w przeciwieństwie do sąsiednich regionów DOC Veneto – Soave i Valpolicella – jakakolwiek różnica w jakości spowodowana lokalizacją wydaje się minimalna między winem produkowanym w regionie Classico a winem z większej strefy DOC.
Chociaż trzy główne winogrona używane do produkcji Bardolino są również używane do produkcji Valpolicella, oba wina są zupełnie różne. Dzieje się tak częściowo dlatego, że Bardolino zawiera na ogół mniej Corviny, która dodaje treści i struktury, a więcej Rondinelli, która ma stosunkowo neutralny profil smakowy.
Inne wersje Bardolino obejmują Superiore, które zawiera co najmniej 1 dodatkowy procent alkoholu i musi leżakować co najmniej rok przed wypuszczeniem na rynek, różowe, znane jako Bardolino Chiaretto, lekko musujące frizzante i nowelo. Novelo Bardolino została po raz pierwszy wyprodukowana pod koniec lat 80-tych w stylu naśladującym francuskie wino Beaujolais nouveau.
Przedział cenowy w Polsce 24,99-93,00 zł, przede wszystkim 35-70 zł
Barbaresco
Tego rodzaju wina Marcin nie wymienił, a szkoda bo to piemoncki klasyk.
Barbaresco to włoskie wino wytwarzane z winogron Nebbiolo. Barbaresco jest produkowane w regionie Piemontu na obszarze Langhe bezpośrednio na wschód od Alby, a konkretnie w gminach Barbaresco, Treiso i Neive oraz na obszarze frazione San Rocco Seno d’Elvio, który był niegdyś częścią gminy Barbaresco i obecnie należy do gminy Alba. Status DOC otrzymało w 1966 r. Status DOCG w 1980 roku. Wino często porównuje się z Barolo — innym winem na bazie Nebbiolo z obszaru Piemontu.
Winnice wokół miasta Barbaresco stanowią 45% produkcji Barbaresco, a wiele z największych winnic w okolicy znajduje się w mieście. Wina z tego obszaru wydają się być stosunkowo jasne w kolorze i treściwości, ale bardzo dobrze zbudowane i aromatyczne. Położone na wschód od Barbaresco Neive odpowiada za 31% produkcji Barbaresco i wytwarza jedne z najbardziej pełnych i garbnikowych przykładów wina. Położone na południe od Barbaresco, z winnicami na najwyższych wzgórzach w okolicy, wina Treiso są zwykle najlżejsze w treści i są głównie znane ze swojej finezji. Mniejszy obszar, Treiso, odpowiada za 20% produkcji strefy Barbaresco.
Przepisy DOCG stanowią, że wina Barbaresco muszą leżakować przez co najmniej 2 lata (co najmniej 9 miesięcy w drewnianych beczkach) przed wypuszczeniem na rynek i leżakować przez co najmniej 4 lata, aby można je było uznać za riserva. Wina muszą mieć minimalny poziom alkoholu 12,5 procent, chociaż większość win jest bliższa 13,5 procent. Oczekuje się, że dobre wina Barbaresco będą dojrzewać przez co najmniej 5 do 10 lat po roczniku, zanim zostaną skonsumowane, ponieważ są wyjątkowo garbnikowe. Niektóre nadal są świetne nawet po 20 latach. Typowy styl Barbaresco to bukiety róż lub fiołków z nutami smakowymi wiśni, trufli, kopru włoskiego i lukrecji. W miarę starzenia się wina mogą pojawić się nuty dymu i bardziej ziemiste oraz zwierzęce smaki, takie jak skóra i smoła.
Przedział cenowy w Polsce 89,90-799,00 zł, przede wszystkim 110-200 zł
Dolcetto
Jeszcze jeden doskonały rodzaj wina z Piemontu. Brak jego w wypowiedzi Marcina to całkowita pomroczność. W zasadzie niczym nie wytłumaczalna. Jedynym wytłumaczenie może być stan ogólnego oszołomienia spowodowany przez kobietę. Niewątpliwie Agata była zdolna do tego. A wówczas największy profesjonalista i najdoskonalszy perfekcjonista może popełnić podstawowe szkolne błędy i zapomnieć o wszystkim.
Dolcetto jest czarną włoską odmianą winorośli szeroko uprawianaą w regionie Piemontu w północno-zachodnich Włoszech. Włoskie słowo dolcetto oznacza „mała słodka”, ale nie jest pewne, czy pierwotnie nazwa odnosiła się do poziomu cukru w winogronach. Możliwe, że wywodzi się od nazwy wzgórz, na których uprawia się winorośl. Te wina są prawie zawsze wytrawne. Mogą być garbnikowe i owocowe z umiarkowanym lub zdecydowanie niskim poziomem kwasowości i zazwyczaj są przeznaczone do spożycia w ciągu kilku lat po roczniku.
Większość Dolcetto znajduje się w regionie Piemontu w północno-zachodnich Włoszech. Wiele z najlepszych posiadłości produkuje Dolcetto w mniej uprzywilejowanych miejscach jako „wino wcześnie wprowadzane na rynek”, aby umożliwić generowanie dochodów z winnic Nebbiolo i Barbera. Szczególnie kojarzone jest z miastami Dogliani i Diano d’Alba w prowincji Cuneo, choć najwięcej pochodzi z okolic Alby i Ovady.
Wina Dolcetto znane są z czarnej wiśni i lukrecji z pewnymi posmakami śliwek i charakterystycznym gorzkim finiszem przypominającym migdały. Chociaż nazwa sugeruje słodycz, wina są zwykle wytrawne. Taniczny charakter winogron przyczynia się do charakterystycznego gorzkiego finiszu. Ciemnofioletowa skórka winogron Dolcetto zawiera duże ilości antocyjanów, które wymagają jedynie krótkiego czasu maceracji ze skórką, aby uzyskać ciemne wino. Ilość kontaktu ze skórką wpływa na wynikający z tego poziom garbników w winie, a większość winiarzy woli ograniczyć czas maceracji do jak najkrótszego.
Przedział cenowy w Polsce 44,99-111,00 zł, przede wszystkim 50-100 zł